Portland, Amerika, Mar 10 (IPS) – Idadi ya nchi ulimwenguni kote wanakabiliwa na mabadiliko ya uzee wa idadi ya watu. Idadi ya vijana waliopatikana wakati wa karne ya 20 wanazidi kubadilishwa kuwa idadi ya wazee wa karne ya 21.
Mabadiliko ya kihistoria ya kuzeeka ya idadi ya watu yanaongeza wasiwasi muhimu wa kiuchumi, kisiasa na kijamii kwa nchi ulimwenguni. Maswala hayo yanahusiana sana na nguvu ya wafanyikazi, matumizi, ushuru, kupiga kura, kustaafu, pensheni, huduma za afya, magonjwa sugu, utunzaji wa muda mrefu, huduma za kijamii, gharama zinazoongezeka na ufilisi wa mpango.
Nchi zinakabiliwa na kuzeeka kwa idadi ya watu kutokana na viwango vya chini vya uzazi na vifo. Watu wanapata watoto wachache kuliko siku za hivi karibuni, na viwango vya uzazi zaidi ya nusu ya nchi zote zinaanguka chini ya kiwango cha kuzaa kwa watoto wawili kwa kila mwanamke. Kwa kuongezea, viwango vya vifo ulimwenguni ni chini kuliko zamani vinavyoambatana na kuongezeka kwa maisha marefu ya wanawake na wanaume walio na idadi kubwa ya watu wa karne.
Kiashiria kimoja cha moja kwa moja cha kuzeeka kwa idadi ya watu ni umri wa wastani wa idadi ya watu. Katika siku za hivi karibuni, umri wa wastani wa idadi ya watu ulimwenguni uliongezeka sana.
Umri wa wastani wa ulimwengu uliongezeka kutoka miaka 22 mnamo 1950 hadi miaka 31 leo. Kufikia katikati ya karne, umri wa wastani unatarajiwa kuongezeka hadi miaka 36. Na mwisho wa karne, umri wa wastani wa idadi ya watu ulimwenguni unakadiriwa kufikia miaka 42, karibu mara mbili ya kiwango cha 1950 (Kielelezo 1).
Tofauti kubwa inapatikana katika umri wa kati wa nchi. Mnamo 1950, kwa mfano, wakati nchi zingine kama Austria na Ubelgiji zilikuwa na umri wa wastani wa miaka 35, nchi zingine kama vile Niger na Ufilipino zilikuwa na umri wa wastani wa miaka 15. Mnamo 2025, umri wa juu zaidi wa wastani wa takriban miaka 50 uko Italia na Japan. Kwa kulinganisha, nchi zilizo na umri wa chini wa wastani wa miaka 15 mnamo 2025 ni pamoja na Jamhuri ya Afrika ya Kati na Niger.
Umri wa wastani wa idadi ya watu wa nchi unaendelea kuongezeka. Kufikia 2050, kwa mfano, nchi zilizo na umri wa juu zaidi ni pamoja na Korea Kusini kwa miaka 57 na Italia na Japan kwa miaka 53. Kwa kulinganisha, nchi zilizo na umri wa chini kabisa ni pamoja na Jamhuri ya Afrika ya Kati katika miaka 19 na Chad na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC) kwa miaka 20.
Umri wa wastani kwa nchi unatarajiwa kuendelea kuongezeka wakati wa nusu ya pili ya karne ya 21. Kufikia mwaka 2100, kati ya nchi zilizokadiriwa kuwa China na Korea Kusini na umri wa wastani wa takriban miaka 60. Na kati ya nchi za mdogo katika tarehe hiyo ya baadaye inatarajiwa kuwa Chad na DRC na umri wa kati wa miaka 32.
Hatua nyingine yenye busara inayoonyesha mabadiliko ya uzee ni sehemu ya idadi ya watu ambao ni wazee, yaani, umri wa miaka 65 au zaidi. Sawa na umri wa wastani, asilimia ya wazee kwa idadi ya watu ulimwenguni walikuwa chini wakati wa nusu ya pili ya karne ya 20, karibu asilimia 5 hadi 7, na kisha wakaongezeka sana kufikia asilimia 10 ifikapo 2025. Asilimia hiyo inatarajiwa kuendelea kuongezeka, kufikia 16% ifikapo 2050 na 24% mwishoni mwa karne ya 21 (Kielelezo 2).
Sawa na umri wa wastani, idadi ya idadi ya watu wa kitaifa ambao ni wazee hutofautiana sana na pia wanaendelea kuongezeka. Mnamo 1950, kwa mfano, wakati idadi ya wazee katika nchi kadhaa kama Ufaransa na Ubelgiji ilikuwa asilimia 11, katika nchi zingine kama vile Niger na Mauritania sehemu hiyo ilikuwa asilimia 1. Kufikia 2025, idadi kubwa zaidi ya wazee wako nchini Japan kwa 30% na Italia kwa 25%. Kwa kulinganisha, nchi zilizo na wazee wa chini kabisa kwa karibu 2% ni pamoja na Chad na Zambia
Kufikia 2050, nchi zilizo na wazee waliokadiriwa zaidi ni pamoja na Korea Kusini kwa 40% na Japan kwa 38%. Tena kwa kulinganisha, nchi zilizo na asilimia ya chini kabisa ni pamoja na Jamhuri ya Afrika ya Kati na Chad kwa takriban 2%.
Mwisho wa karne ya 21, Uchina na Korea Kusini zinatarajiwa kuwa na idadi kubwa zaidi ya wazee kwa karibu 45%. Kama ilivyo kwa umri wa wastani, idadi ya chini inayotarajiwa wazee ni kati ya nchi za Kiafrika, kama vile Chad na Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo karibu 10%.
Inatambuliwa sana, haswa na serikali, mashirika ya kimataifa, biashara, mashirika yasiyokuwa ya kiserikali na wasomi, kwamba idadi ya watu ulimwenguni wanakabiliwa na mabadiliko ya uzee. Inakubaliwa pia kuwa uzee wa idadi ya watu unasababisha katika changamoto kubwa za kiuchumi, kisiasa na kijamii kwa mataifa.
Maafisa wa serikali wana wasiwasi juu ya kuongezeka kwa gharama za uchumi na makadirio ya mipango ya wazee. Pia wana wasiwasi juu ya athari mbaya na umma kwa sera na mabadiliko ya mpango, haswa kwa heshima ya kustaafu, pensheni, faida, huduma za kijamii na huduma ya afya. Hasa, majaribio na maoni ya kuongeza umri rasmi wa kustaafu na kupunguza chanjo ya huduma ya afya kwa wazee yamefanywa na pingamizi na maandamano.
Kukataa kukubali hali halisi ya enzi ya uzee wa idadi ya watu, serikali nyingi zimeamua kukubali kukubali mabadiliko yanayohitajika katika sera, mipango na matumizi kwa idadi yao ya wazee.
Badala ya kukumbatia kikamilifu mabadiliko ya uzee wa idadi ya watu, serikali nyingi zimejaribu kuongeza viwango vyao vya chini vya uzazi nyuma angalau kiwango cha uingizwaji. Kwa kufanya hivyo, wanatarajia kurudi kwenye muundo wa umri wa ujana wa zamani.
Majaribio anuwai ya kuongeza viwango vya uzazi na kurudi kwenye muundo wa umri mdogo wa zamani haujafanikisha malengo yao taka. Kwa kuongezea, makadirio ya idadi ya watu wa kimataifa yanatarajia viwango vya uzazi kubaki chini ya kiwango cha uingizwaji kwa siku zijazo zinazoonekana.
Badala ya kujaribu kurudi kwenye muundo wa umri wa ujana wa zamani, nchi zinahitaji kutambua na kukubali ukweli wa uzee wa idadi ya watu wao.
Kufuatia utambuzi na kukubalika, serikali na raia wao zinahitaji kuanza kuzoea changamoto nyingi zinazotokana na mabadiliko ya uzee ya idadi ya watu. Kwa kuongezea, mapema wanaanza kufanya marekebisho na mabadiliko muhimu, laini na moja kwa moja itakuwa mabadiliko ya idadi yao ya uzee ya karne ya 21.
Joseph Chamie ni mpiga kura wa ushauri, mkurugenzi wa zamani wa Idara ya Idadi ya Watu wa Umoja wa Mataifa na mwandishi wa machapisho mengi juu ya maswala ya idadi ya watu, pamoja na kitabu chake cha hivi karibuni, “Viwango vya idadi ya watu, mwenendo, na tofauti”.
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
