PORTLAND, USA, Mar 25 (IPS) – karne ya 20 ilileta kuongezeka kwa wazee. Wakati wa karne ya 21, wazee kwa sababu ya kuongezeka kwa idadi yao na idadi kubwa ya idadi ya watu itazidi kuathiri sera, mipango na matumizi.
Kabla ya karne ya 20, sehemu ya idadi ya watu wa ulimwengu wenye umri wa miaka 65 na zaidi ilikuwa karibu 2 hadi 3%. Kufikia 1900, sehemu hiyo inakadiriwa kuwa imeongezeka hadi takriban 4% na wazee walio na idadi ya milioni 66. Kufikia katikati ya karne ya 20, sehemu ya wazee wa miaka 65 na zaidi inakadiriwa kuwa imefikia 5% na idadi yao karibu mara mbili hadi milioni 126 (Kielelezo 1).
Mwanzoni mwa karne ya 21, asilimia ya idadi ya watu ulimwenguni ambao waliongezeka hadi asilimia 7 na walikuwa karibu milioni 422. Leo wastani wa asilimia wazee ni asilimia 10, mara mbili ya kiwango cha 1950. Idadi ya watu wenye umri wa miaka 65 na zaidi mnamo 2025 inakadiriwa kuwa karibu milioni 857, ambayo ni takriban mara saba idadi ya wazee mnamo 1950.
Wazee wa ulimwengu hawakua tu kwa idadi na asilimia ya idadi ya watu ulimwenguni, lakini pia wanakabiliwa na kuongezeka kwa maisha marefu, baraka iliyokaribishwa kwa ubinadamu.
Mnamo 1950, matarajio ya maisha ya idadi ya watu ulimwenguni wenye umri wa miaka 65 na miaka 80 yalikuwa karibu miaka 11 na 5, mtawaliwa. Kwa miongo kadhaa iliyofuata, matarajio ya maisha kwa wazee yaliongezeka, na kufikia karibu miaka 16 na 7 mwanzoni mwa karne ya 21. Matarajio ya maisha katika miaka 65 na miaka 80 leo inakadiriwa kuwa karibu na miaka 18 na 8, mtawaliwa (Mchoro 2).
Kwa kuongezea, idadi ya watu wa ulimwengu wenye umri wa miaka 80 na zaidi, ambayo ilikuwa 0.6% mnamo 1950, zaidi ya mara mbili hadi 1.6% mwishoni mwa karne ya 20. Leo idadi ya idadi ya watu wa miaka 80 na zaidi imeongezeka hadi karibu 2.1% na inatarajiwa zaidi ya mara mbili hadi 4.6% ifikapo 2050 na mara mbili tena hadi 9.3% ifikapo mwaka 2100.
Matarajio ya maisha ya wazee pia yanatarajiwa kuendelea kuongezeka katika miaka ijayo. Mwisho wa karne ya 21, kwa mfano, matarajio ya maisha katika miaka 65 na miaka 80 yanatarajiwa kufikia miaka 22 na 11, mtawaliwa, au mara mbili viwango vya 1950.
Ni muhimu pia kukumbukwa kuwa wanawake kwa ujumla wanaishi muda mrefu kuliko wanaume, idadi kubwa ya wazee ni wanawake. Leo takriban 55% ya watu milioni 857 ulimwenguni wenye umri wa miaka 65 na zaidi ni wanawake. Katika umri wa kuzeeka usawa wa kijinsia ni kubwa zaidi. Kati ya watu milioni 170 ulimwenguni wenye umri wa miaka 80 na zaidi, kwa mfano, karibu 62% ni wanawake.
Utofauti mkubwa upo katika nchi katika matarajio ya maisha ya wazee. Viwango vinavyokadiriwa kwa 2025 kati ya nchi zingine zilizoendelea, kama vile Japan, Ufaransa na Australia, ni takriban mara mbili matarajio ya maisha ya wazee kati ya nchi zingine zinazoendelea, kama vile Nigeria, Chad na Togo (Kielelezo 3).
Kwa mfano, wakati matarajio ya maisha ya Japan yaliyokadiriwa kwa wazee mnamo 2025 wakiwa na umri wa miaka 65 na miaka 80 ni miaka 23 na 11, mtawaliwa, matarajio ya maisha yanayolingana kwa wazee wa Nigeria ni miaka 12 na 5.
Kwa kuongezea, tofauti kati ya nchi zinazohusiana na matarajio ya maisha ya wazee zinatarajiwa kuendelea katika karne yote ya 21. Kufikia 2100, matarajio ya maisha yaliyokadiriwa kwa Japan wenye umri wa miaka 65 na miaka 80 ni miaka 30 na 16, mtawaliwa, dhidi ya miaka 14 na 6 kwa Nigeria katika miaka hiyo (Kielelezo 4).
Idadi inayoongezeka na idadi ya wazee pamoja na maisha yao marefu yanayoongezeka kuwa na athari muhimu za kiuchumi, kijamii na kisiasa kwa nchi na raia wao.
Labda matokeo dhahiri leo yanahusu mipango ya kufadhili ya serikali ya wazee. Kadiri idadi na idadi ya wazee inavyoongezeka, faida za kustaafu kwa wazee huunda shida za kifedha juu ya uwezekano wa mipango ya kitaifa.
Ili kushughulikia gharama zinazoongezeka za mipango ya kustaafu ya kitaifa, serikali zingine zinaongeza umri rasmi wa kustaafu ili kupata faida kamili. Serikali zingine zinazingatia kuongeza ushuru na pia kupunguza faida za kustaafu.
Matokeo mengine muhimu ya idadi inayoongezeka na idadi ya wazee ni mahitaji yao ya kuongezeka kwa huduma ya afya. Mahitaji hayo husababisha matumizi makubwa kwenye huduma ya matibabu, msaada wa muda mrefu na dawa. Na kati ya wasiwasi wa kawaida wa kiafya ni magonjwa ya moyo, ugonjwa wa arthritis, Alzheimer's, osteoporosis, ugonjwa wa sukari, ugonjwa wa kunona sana, kutokuwa na mkojo, kutengwa kwa kijamii, unyogovu, upotezaji wa kusikia na maporomoko.
Mbali na huduma ya matibabu, wengi wa wazee, haswa katika wazee, wanahitaji msaada, utunzaji na msaada na shughuli za maisha ya kila siku.
Katika nchi nyingi zinazoendelea wazee kawaida hukaa na wanafamilia. Katika nchi zilizoendelea, kwa upande wake, wazee kawaida huishi na mwenzi, na kufuatiwa na wengi wanaoishi peke yao.
Bila ufadhili wa kutosha wa serikali na huduma, watu, haswa wanawake, wanakabiliwa na shinikizo kubwa kutoa utunzaji na msaada kwa jamaa zao wazee. Katika visa vingi, shinikizo hizo husababisha shida, mafadhaiko na uchovu wa kibinafsi kwa walezi.
Idadi inayoongezeka na idadi ya wazee pia inaweza kusababisha mabishano ya kisiasa kati ya vizazi tofauti, haswa kuhusu matumizi ya serikali, ushuru, pensheni na huduma ya afya.
Sehemu moja muhimu ya tofauti kati ya vizazi inahusu kiasi cha fedha za serikali na rasilimali ambazo zinapaswa kutolewa kwa wazee dhidi ya vijana. Hasa, wazee na vijana wazima wanaweza kuwa na maoni tofauti kuhusu usawa sahihi wa rasilimali za serikali na msaada uliotengwa kwa wazee dhidi ya utunzaji wa watoto.
Wazee wana uwezekano mkubwa wa kurudisha ongezeko la kifedha kwa pensheni na kupunguza matumizi ya elimu. Pia, wazee wana uwezekano mkubwa wa kuwa kihafidhina kisiasa na kusisitiza mila, mila na ibada. Kwa kulinganisha, watu wazima vijana wana uwezekano mkubwa wa kuwa wa kisiasa, wanasisitiza uhuru wa mtu binafsi, na kukumbatia uvumbuzi na kubadilisha kanuni za kijamii.
Kwa jumla, kuongezeka kwa nguvu kwa wazee wa ulimwengu ambao uliletwa katika karne ya 20 unaendelea katika karne ya 21.
Kama matokeo ya ukuaji wao kwa idadi kamili na idadi ya watu ulimwenguni pamoja na maisha yao marefu, kuongezeka kwa wazee kunakuwa na athari kubwa kwa nchi na raia wao. Kwa kutambua, kuelewa na kujiandaa kwa kuongezeka kwa wazee hautawezesha tu mabadiliko haya ya kihistoria lakini pia itachangia sana kushughulikia matokeo yake mengi muhimu.
Joseph Chamie ni mpiga kura wa ushauri, mkurugenzi wa zamani wa Idara ya Idadi ya Watu wa Umoja wa Mataifa na mwandishi wa machapisho mengi juu ya maswala ya idadi ya watu, pamoja na kitabu chake cha hivi karibuni, “Viwango vya idadi ya watu, mwenendo, na tofauti”.
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
