Umoja wa Mataifa, Mei 20 (IPS) – Hoja ya silaha za nyuklia labda ni muhimu zaidi kuliko ilivyokuwa tangu mwisho wa Vita vya Kidunia vya pili, haswa katika ulimwengu ambao kuna ghuba inayokua kati ya majimbo ya nyuklia na kati ya majimbo ya nyuklia na wale ambao hawana silaha.
Katika hafla iliyofanyika kando ya kamati ya maandalizi ya Mkutano wa 2026 wa Mapitio ya Vyama vya Mkataba juu ya Kueneza kwa Silaha za Nyuklia (NPT) (Aprili 28-Mei 9), jopo la wataalam lilijadili juu ya jinsi silaha za nyuklia lazima zifikiwe katika siku ya kisasa. Jopo liliandaliwa na Soka Gakkai International (SGI) na Ujumbe wa Kudumu wa Kazakhstan kwa Umoja wa Mataifa huko New York.
Wakati mizozo mpya inapoibuka na mizozo iliyokuwepo hapo awali inaonekana kuvuta na kuongezeka, kuna hitaji kubwa kwa vyama vya ulimwengu kufikia makubaliano juu ya maswala ya usalama, pamoja na mahali pa silaha za nyuklia katika enzi ya vita vya baada ya baridi. William Potter, mkurugenzi wa Kituo cha James Martin cha Mafunzo ya Nonproliferationalionyesha wasiwasi juu ya “mmomonyoko” wa kanuni za silaha za nyuklia.
“Kwa kusema kidogo, ulimwengu uko katika hali ya kujitenga. Ni ngumu kutofautisha washirika wa jadi na wapinzani,” alisema Potter.
Potter alisema juu ya “ghulumu inayokua” kati ya majimbo ya nyuklia-nchi ambazo zina silaha za nyuklia na silaha zingine za maangamizi-na majimbo yasiyokuwa ya nyuklia linapokuja suala la uharaka ambao suala la silaha za nyuklia linahitaji kushughulikiwa.
“Sio silaha ya nyuklia yenyewe … badala yake, adui wa kweli yuko katika fikira ambazo zinarekebisha na kuhalalisha matumizi ya silaha za nyuklia,” alisema Chie Sunda, mkurugenzi wa SGI wa silaha na haki za binadamu. “Ni mawazo hatari ya kuwaangamiza wengine wakati wanaonekana kama tishio au kikwazo kwa lengo lao. Ni njia hiyo ya kufikiria ambayo inapuuza utakatifu wa maisha, lazima tutetee kwa pamoja.”
Hata kama nguvu zingine za ulimwengu zinajadili juu ya kupumzika vizuizi juu ya kupelekwa kwa silaha za nyuklia, bado kuna zana bora, za kidiplomasia ambazo zinaajiriwa kukuza silaha. Mfano mmoja ni maeneo ya bure ya silaha za nyuklia, kama ilivyoainishwa katika mikataba maalum ya mkoa.
Nchi kote Afrika, Amerika ya Kusini na Karibiani, Pasifiki, Asia ya Kati, na Asia ya Kusini inakubali kutomiliki mikono ya nyuklia au kufanya majaribio. Kwa majimbo yasiyokuwa ya nyuklia, maeneo haya yanawaruhusu “wakala wao” na “haki ya kuamuru jinsi usalama wao wa kikanda unavyoundwa,” kulingana na Gaukhar Mukhatzhanova, mwenyekiti wa Japan kwa ulimwengu bila silaha za nyuklia (VCDNP). Aliongeza zaidi kuwa maeneo haya yasiyokuwa na nyuklia hupunguza uhuru wa hatua ya majimbo ya nyuklia kwa kuwalazimisha kuheshimu mikataba inayowalinda.
Jopo pia lilitetea kwa kutoa uthibitisho zaidi kwa sera ya ‘hakuna matumizi ya kwanza’, ambayo nguvu ya nyuklia huepuka kutumia silaha za nyuklia wakati zinahusika katika vita na nguvu nyingine ya nyuklia.
Kufikia sasa, Uchina ndio nguvu pekee ya nyuklia na serikali ya mwanachama wa P5 ambayo ina sera ya ‘hakuna matumizi ya kwanza “, ikimaanisha wangetumia silaha za nyuklia kulipiza kisasi dhidi ya shambulio la nyuklia.
India ina sera ya ‘hakuna matumizi ya kwanza’, lakini inajumuisha pango ambalo linaruhusu majibu ya silaha za kibaolojia au kemikali.
Wakati huo huo, washiriki wengine wa P5 – Merika, Urusi, Uingereza, na Ufaransa – pamoja na nguvu zingine za nyuklia, kama vile Pakistan na Korea Kaskazini, zinatunza sera zinazoruhusu matumizi ya kwanza ya silaha za nyuklia kwenye mzozo.
Kwa kutoa uthibitisho zaidi kwa ahadi ya ‘Hakuna Matumizi ya Kwanza’ ambayo nchi zinaweza kupitisha, hii inaweza kuzuia kutokuelewana na makosa ambayo yanaweza kusababisha matokeo mabaya. Katika majadiliano kama haya juu ya mikataba ya nyuklia, kuna haja ya kuwa na mkurugenzi na naibu wa mwakilishi wa juu wa Ofisi ya Masuala ya Umoja wa Mataifa (UNODA), Adedeji Ebo, anayejulikana kama “mazungumzo ya kujenga ujasiri,” ambayo inaweza kupatikana kwa kuongeza hatua za kuripoti na uwazi.
Utangulizi wa mwaka huu ulianza na majadiliano juu ya suala hilo. Alexander Kmentt, Mkurugenzi wa Silaha, Udhibiti wa Silaha, na Idara isiyo ya kueneza ya Wizara ya Mambo ya nje ya Austria, alisema kwamba katika mazungumzo ya NPT, majimbo ya nyuklia yalionekana kuwa na kipaumbele zaidi cha kisiasa na wana mwelekeo wa kudumisha hali hiyo kwa sababu milki yao ya silaha za nyuklia inawapa hali ya usalama. Hii inatoa usawa wa nguvu.
Mikutano kama ya mwaka huu ya NPT ya mapema na mkutano wa vyama vya serikali juu ya makubaliano ya kukataza silaha za nyuklia lazima pia kuunda mazingira ambayo wajumbe na wadau wengine wamefahamu vizuri na wanaweza kuongea na mamlaka.
EBO ilisema kwamba majimbo yasiyokuwa ya nyuklia ni “muhimu” kwa “kufikia maendeleo yenye maana katika silaha za nyuklia.”
Umbrella inasema-nchi ambazo zina makubaliano ya ulinzi wa nyuklia na nguvu za nyuklia-zinapaswa kuongeza nafasi zao na kupanua msaada kwa majimbo yasiyokuwa ya nyuklia katika msimamo wao usio na kipimo.
Kuna haja ya “kudhoofisha mazungumzo ya nyuklia,” Ebo alisema. Wanadiplomasia na wataalam wengine ambao watashughulikia maswala ya nyuklia wanahitaji kufahamishwa vizuri juu ya suala hili. Alizungumza pia juu ya nguvu inayoweza kutokea kutoka kwa raia wa kawaida na harakati za chini kuwashikilia viongozi wao waliochaguliwa kuwajibika juu ya suala la silaha za nyuklia. Kwa kuleta suala hili kwa maafisa wao waliochaguliwa, inakuwa “ngumu kupuuza.”
“Suala la nyuklia ni muhimu sana kuachwa kwa majimbo pekee,” alisema.
Masomo ya silaha na kutokujali yanafanywa kupitia mashirika yasiyokuwa ya kiserikali na vikundi vya utetezi, kama vile SGI.
Tangu 1957, silaha za nyuklia zimekuwa sehemu ya ajenda pana ya SGI ya kukuza utamaduni wa amani. Sunada ilisema kwamba elimu inachukua jukumu la kukuza “nguvu, mshikamano wa kimataifa” kati ya watu. Kwa maana hiyo, SGI imeandaa na kuwezesha shughuli za kuongea na Hibakusha-Usanifu wa mabomu ya atomiki ya Hiroshima na Nagasaki -kushiriki uzoefu wao na watazamaji wa Kijapani na wa kigeni, pamoja na semina ambazo zinafikia zaidi ya watu 10,000 kwa mwaka.
Jopo lilitambua juhudi za kuelekea silaha za nyuklia kupitia diplomasia ya ulimwengu na harakati za nyasi. Ili mikataba ya nyuklia itekelezwe na kuheshimiwa, labda kwa msingi wao kunapaswa kuwa na uelewa wa pamoja wa nini nyukliamwikoikiwa inakataza matumizi ya kwanza ya silaha za nyuklia katika vita au ikiwa ni marufuku kamili.
Mukhatzhanova alisema kwamba uelewa unaonekana kutofautiana kati ya vikundi tofauti, kutoka kwa watunga sera na wanadiplomasia hadi wasomi na umma kwa ujumla na alipendekeza kwamba inaweza kuwa na faida ya kujadili na kujadili juu ya mkutano wa kawaida wa Mkutano wa Mapitio wa NPT 2026.
Kumbuka: Nakala hii inaletwa kwako na IPS Noram kwa kushirikiana na INPS Japan na Soka Gakkai International katika hali ya ushauri na ECOSOC.
Ripoti ya Ofisi ya IPS UN
Fuata @ipsnewsunbureau
Fuata IPS News UN Ofisi ya Instagram
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
