Dar es Salaam, Katika dunia ya kisasa, ambapo chakula cha viwandani na bidhaa zilizofungashwa zimeenea kwa kasi, umuhimu wa taarifa sahihi na kamili kwenye vifungashio vya chakula hauwezi kupuuzwa.
Mnunuzi wa leo anakabiliwa na aina nyingi za bidhaa, kila moja ikiwa na ladha, bei, na ahadi mbalimbali za kiafya. Katika mazingira haya, taarifa zilizo kwenye kifungashio zina jukumu kubwa sana si tu kama njia ya kutangaza bidhaa, bali pia kama chanzo kikuu cha taarifa kwa mlaji.
Taarifa hizi zinamwezesha mnunuzi kufanya uchaguzi unaofaa kiafya na hivyo kusaidia kupunguza matatizo ya lishe, hasa magonjwa yasiyoambukiza kama vile kisukari, shinikizo la damu, unene uliopitiliza na magonjwa ya moyo.
Taarifa kwenye kifungashio cha chakula si pambo wala mapambo ya kibiashara tu. Ni njia rasmi ya kuwasilisha ukweli kuhusu bidhaa hiyo, kama vile viambato, kiasi cha nishati (kalori), sukari, chumvi, mafuta, protini, vitamini, na madini.
Pia hutoa taarifa kuhusu kiasi kinachopendekezwa kutumika, tarehe ya mwisho ya matumizi, na onyo kwa watu wenye mzio kwa baadhi ya viambato. Taarifa hizi ni nyenzo muhimu kwa mlaji kuelewa kile anachokula.
Kwa mfano, mtu anayeugua kisukari anahitaji kujua kiwango cha sukari kilichomo kwenye bidhaa kabla ya kununua au kula.
Vilevile, mtu anayejaribu kupunguza uzito au anayepambana na shinikizo la damu, anahitaji kujua kiwango cha mafuta au chumvi kilichopo kwenye chakula.
Bila taarifa hizi, mnunuzi hulazimika kufanya uamuzi kwa kubahatisha au kwa kuamini jina la bidhaa au nembo ya kampuni, hali ambayo ni hatari kiafya.
Ukosefu wa taarifa sahihi au kuwepo kwa taarifa zisizoeleweka kwenye vifungashio, umekuwa sababu ya uamuzi duni wa lishe miongoni mwa walaji. Watu wengi hununua bidhaa zenye viwango vya juu vya sukari, chumvi, au mafuta bila kujua madhara yake ya muda mrefu.
Hali hii imesababisha ongezeko kubwa la magonjwa yasiyoambukiza, hususan mijini ambapo chakula kilichosindikwa kimekuwa sehemu ya maisha ya kila siku.
Aidha, baadhi ya kampuni za chakula hutumia lugha ya kibiashara au istilahi za kisayansi ngumu kueleweka na mlaji wa kawaida.
Taarifa kama “mafuta yaliyosafishwa” au “viunganishi vya ladha” hazielezi wazi madhara au faida zake. Bila uwazi huu, mlaji hawezi kufanya uamuzi wa lishe ulio sahihi, na hii huongeza hatari ya matatizo ya afya.
Magonjwa yasiyoambukiza kama kisukari, shinikizo la damu, saratani na magonjwa ya moyo yameongezeka kwa kasi duniani, hasa katika nchi zinazoendelea.
Taasisi kama Umoja wa Mataifa na Shirika la Afya Duniani (WHO) Zi
nasema kuwa miongoni mwa sababu kubwa zinazochangia hali hii, ni ulaji wa chakula kisicho na virutubisho muhimu na chenye kiwango kikubwa cha sukari, chumvi na mafuta yasiyo bora. Vifungashio visivyotoa taarifa za kutosha vina mchango mkubwa katika hali hii kwa sababu vinampotosha au kumficha mlaji ukweli kuhusu bidhaa anayoinunua.
Kwa mfano, vinywaji baridi vyenye sukari nyingi mara nyingi havionyeshi wazi kuwa chupa moja inaweza kuwa na zaidi ya gramu 30 za sukari, kiwango kinachozidi kipimo kinachopendekezwa kwa siku nzima.
Kama taarifa hizi zingekuwa wazi na rahisi kueleweka, mnunuzi angeweza kufanya uamuzi tofauti.
Serikali, mashirika ya afya, na wadau wa sekta ya chakula wanapaswa kushirikiana kuweka viwango vya lazima vya taarifa kwenye vifungashio.
Sheria na miongozo ya kuweka alama rahisi na za rangi zinaweza kusaidia walaji kutambua haraka bidhaa salama na zisizo salama.
Pia, elimu kwa umma kuhusu jinsi ya kusoma lebo na kutafsiri taarifa za lishe ni muhimu.
Vilevile, kampuni za chakula zinapaswa kupewa motisha ya kuweka taarifa sahihi na rahisi kueleweka, kama sehemu ya uwajibikaji wa kijamii.
Taarifa hizi zikiwekwa kwa uwazi, zitasaidia kupunguza mizigo ya matibabu na gharama za kiafya kwa Serikali na familia.
Katika ulimwengu wa sasa unaoendeshwa na taarifa, vifungashio vya chakula havipaswi kuwa chanzo cha ushawishi wa kibiashara pekee, bali kiwe chombo cha kutoa elimu kwa mlaji. Taarifa sahihi, kamili, na rahisi kueleweka kwenye vifungashio zitamwezesha mnunuzi kufanya uamuzi sahihi kuhusu lishe yake. Kwa kufanya hivyo, tunaweza kupunguza kwa kiasi kikubwa mzigo wa magonjwa yasiyoambukiza.
