Maisha ya binadamu hupitia hatua mbalimbali tangu kuzaliwa hadi utu uzima. Katika hatua hizi, mafanikio au changamoto zinazomkumba mtoto mara nyingi hutegemea namna alivyoelekezwa, kulelewa na kuandaliwa tangu awali.
Malezi ni kama kilimo; unachokipanda leo ndicho utakachovuna kesho. Hivyo, mzazi au mlezi anaposhindwa kumjengea mtoto msingi bora wa maadili na taarifa sahihi, jamii na ulimwengu hujaza pengo hilo kwa kumpa taarifa ambazo mara nyingi huweza kuwa na athari hasi kwake.
Tunaambiwa kuwa ukomavu wa mtoto si tu matokeo ya umri au mazingira, bali zaidi ni zao la malezi aliyopewa.
Mara nyingi wazazi hujiona kama wameelemewa au wameshindwa kulea watoto wao kwa sababu ya changamoto wanazokutana nazo.
Kauli kama; “Watoto hawa wamenishinda” au “Nimeshanawa mikono” hutamkwa kwa uchungu na mzazi na kuonyesha hali ya kukata tamaa.
Hata hivyo, wataalamu wa malezi mara zote husisitiza kuwa malezi mazuri hayawezi kufanikiwa kwa bahati tu, bali kwa kujituma, maarifa na utayari wa mzazi kumwelewa mtoto wake.
Malezi bora huanza nyumbani. Hapo ndipo mtoto hujifunza maadili, nidhamu na namna ya kuishi na watu wengine. Shule, makanisa, misikiti au taasisi zingine huweza kuongeza tu, lakini msingi wa tabia ya mtoto hujengwa na wazazi wake.
Kila mzazi huwa na matarajio mazuri kwa watoto wake. Lakini matarajio hayo hayawezi kutimia bila juhudi na usawa katika malezi. Mzazi hana budi kutambua kuwa kila mtoto ana kipaji na uwezo wa kipekee.
Kuwatendea watoto kwa haki bila upendeleo ni msingi wa kujenga familia yenye mshikamano na maelewano.
Epuka kuwashindanisha watoto katika hali inayoweza kuibua chuki, wivu au migogoro baina yao. Badala yake, leteni ushindani chanya unaowahamasisha kuwa bora zaidi kwa upendo na mshikamano.
Hii ni muhimu hasa katika familia zenye watoto kutoka ndoa tofauti au mazingira tofauti ya kimalezi.
Katika malezi, mzazi anapaswa pia kuwa msukumo wa elimu na kujifunza. Ikiwa mtoto wako hana hamasa ya shule au taaluma fulani, usimlazimishe pasipo kuelewa. Zungumza naye, tafuta anachokipenda na mwelekeze taratibu. Mara nyingine, watoto hukosa motisha kwa sababu hawakushirikishwa katika uamuzi fulani na mzazi.
Mfano mabadiliko ya shule au mwelekeo wa masomo si jambo baya iwapo yatasaidia kumpa mtoto wako fursa ya kung’aa kwenye kile anachokimudu.
Kumbuka kuwa elimu ni gharama, lakini ujinga ni gharama kubwa zaidi. Wekeza katika elimu ya watoto wako kama msingi wa maisha bora ya baadaye.
Mazungumzo ya kifamilia ni sehemu ya msingi wa malezi. Tafuta muda wa kushiriki chakula cha pamoja iwe ni kifungua kinywa au chakula cha jioni na watoto wako.
Mara nyingi muda huo huwa mzuri wa kusikiliza, kuelewa na kujenga ukaribu. Ingawa tafiti zinaonesha kuwa baba mara nyingi hupata muda mchache wa kupata chakula na familia, juhudi zinahitajika kugeuza hali hiyo.
Zaidi ya hapo, mzazi anapaswa kukuza utamaduni na mazoea ya kifamilia yanayowaleta wanandugu karibu, kama vile kusherehekea sikukuu pamoja, kufanya matembezi ya kifamilia au hata kushirikiana kwenye shughuli za kijamii.
Watoto pia wanahitaji fursa ya kushirikiana na marafiki zao. Kuwakaribisha nyumbani na kuwa sehemu ya maisha ya kijamii ya mtoto, ni njia mojawapo ya kumjenga katika msingi wa kujiamini, mawasiliano na kuhimili changamoto za kijamii.
Na mzazi unapaswa kutambua kuwa ni muhimu kukumbuka kuwa uhuru wa mtoto unaodhibitiwa, ni sehemu ya malezi.
Kuwapa nafasi ya kujifunza nje ya uangalizi mkali kila mara, huwasaidia watoto kukuza uelewa wa maisha, kufanya uamuzi na kuelewa matokeo ya matendo yao.
Kwa ujumla, malezi ni sanaa inayohitaji umakini, kujifunza kila siku na kujitoa. Si jambo la saa moja au la kufanikisha kwa majaribio ya papo kwa papo.
Lakini kwa juhudi, upendo na maarifa sahihi, kila mzazi anaweza kuacha alama chanya kwa watoto wake itakayodumu kwa vizazi na vizazi.
Kuwa mzazi au mlezi bora si jukumu la heshima tu, bali ni wito wa kujenga taifa bora kupitia familia. Mtoto wa leo ndiye kiongozi wa kesho, na msingi wa uongozi bora hujengwa nyumbani.
