Dar es Salaam. Sayansi ni mojawapo ya nguzo kuu za maendeleo ya jamii yoyote duniani. Kuwa na kizazi kinachothamini na kupenda sayansi, ni msingi wa maendeleo endelevu katika sekta mbalimbali kama vile afya, kilimo, teknolojia, na mazingira.
Kwa kuwa watoto ndio msingi wa jamii ya kesho, ni muhimu kuwasaidia kupenda sayansi wakiwa katika hatua za awali za maisha yao.
Kufanikisha hili kunahitaji mbinu mbalimbali ambazo wazazi, walimu, na jamii kwa ujumla wanaweza kutumia ili kuamsha na kukuza shauku ya watoto katika masuala ya kisayansi.
Njia mojawapo ni kuanza kumjulisha mtoto kuhusu sayansi kwa njia ya michezo na majaribio rahisi.
Watoto hupenda kushiriki katika shughuli za vitendo, na mara nyingi hutumia michezo kama njia ya kujifunza.
Kwa mfano, mzazi au mlezi anaweza kufanya jaribio rahisi la kuchanganya rangi, au kuonyesha jinsi mmea unavyonyonya maji kwa kutumia rangi ya chakula na majani meupe.
Shughuli kama hizi humfanya mtoto kushangazwa na mchakato unaotokea, na hivyo kumvutia zaidi kuelewa kile kinachoendelea.
Mtoto anapohusishwa moja kwa moja na majaribio, anaanza kuona sayansi si kitu kigumu au cha kuogopesha bali ni jambo la kufurahisha na la kushangaza.
Mbinu nyingine muhimu ni kutumia lugha rahisi na ya kueleweka wakati wa kumfundisha mtoto masuala ya sayansi. Watoto wengi hupoteza hamu ya kujifunza sayansi wanapokutana na maneno magumu au nadharia ngumu ambazo hawazielewi.
Kwa mfano, badala ya kutumia neno kama “photosynthesis,” mzazi anaweza kueleza kuwa mimea hutengeneza chakula chao wenyewe kwa kutumia mwanga wa jua.
Aidha, kufanya sayansi kuwa sehemu ya mazungumzo ya kila siku na kutumia mifano inayomzunguka mtoto, humsaidia kuhusianisha maarifa ya darasani na maisha ya kawaida.
Kadri mtoto anavyoona kuwa sayansi inamhusu moja kwa moja, ndivyo anavyovutiwa zaidi kujifunza.
Ni muhimu pia kuwahusisha watoto katika shughuli za kuchunguza mazingira yao. Watoto wana asili ya kuwa na udadisi mkubwa kuhusu dunia inayowazunguka.
Kuwapa fursa ya kwenda maeneo ya asili kama vile misitu, mito, bahari au mashamba kunaweza kuchochea ari yao ya kutaka kujua mambo zaidi kuhusu viumbe, mimea, na mazingira.
Shughuli kama za kutambua aina tofauti za wadudu, kuchora ramani za mazingira, au kutambua tabianchi husaidia kuwafanya watoto wahusike moja kwa moja katika utafiti wa kisayansi kwa njia ya kufurahisha na ya kipekee.
Hii huwajengea msingi wa kupenda uchunguzi na kutumia mbinu za kisayansi katika maisha yao ya kila siku.
Teknolojia ya kisasa pia inatoa nafasi kubwa ya kuamsha upendo wa watoto kwa sayansi. Kupitia simu janja, kompyuta au runinga, watoto wanaweza kutazama vipindi vya elimu ya sayansi ambavyo vimetayarishwa kwa lugha rahisi na ya kuvutia.
Mifano ni kama vipindi vya katuni vinavyofundisha kuhusu sayansi, programu za michezo ya kielimu, na video fupi za majaribio ya kisayansi. Wazazi na walimu wanapaswa kuwachagulia watoto maudhui yanayofaa na kuwasaidia kuelewa kile wanachokiona au kucheza nacho. Teknolojia ikitumika kwa usahihi inaweza kuwa daraja la kuwapeleka watoto katika ulimwengu wa sayansi kwa njia ya kisasa na ya kuvutia.
Mbali na hayo, kuwatambulisha watoto kwa watu waliopiga hatua katika nyanja za sayansi kunaweza kuwapa motisha kubwa.
Hili linaweza kufanyika kupitia kusoma vitabu au hadithi kuhusu wanasayansi maarufu wa kidunia.
Pia, kuwapeleka katika makumbusho ya sayansi, maonyesho ya kiteknolojia, au kuwahamasisha kushiriki mashindano ya kisayansi huweza kuamsha ndoto zao za siku za usoni.
Mtoto anapomuona mtu mwingine aliyefanikiwa kupitia sayansi, anaanza kuamini kuwa hata yeye anaweza kufikia mafanikio kama hayo.
Katika mazingira ya shule, walimu wana nafasi muhimu ya kuwahamasisha watoto kupenda sayansi kwa kutumia mbinu shirikishi.
Badala ya kutumia njia ya mihadhara pekee, walimu wanaweza kutumia mijadala, kazi za makundi, na shughuli za maabara.
Pia ni vyema walimu kutambua vipaji na nguvu za kipekee walizonazo wanafunzi katika kuelewa sayansi na kuwapa changamoto zinazolingana na uwezo wao.
Kila mtoto ana njia tofauti ya kujifunza, na kufanikisha upendo kwa sayansi kunahitaji uelewa wa tofauti hizi.
Ukumbukwe kuwa sayansi ni taaluma ya majaribio na si kila jaribio linafanikiwa mara moja. Watoto wanapopata nafasi ya kufanya makosa wanajifunza kuwa kushindwa si mwisho bali ni sehemu ya mchakato wa kujifunza.
Wazazi na walimu wanapaswa kuwahimiza watoto wasikate tamaa wanapokutana na changamoto katika masomo ya sayansi, bali wajifunze kutokana na changamoto hizo.
Kizazi kinachopenda sayansi ni kizazi chenye uwezo wa kutatua changamoto za kesho kwa kutumia maarifa, ubunifu, na mantiki.
Hii ndiyo njia ya kuelekea kwenye jamii ya kielimu, kimaendeleo na yenye uwezo wa kujitegemea.
