Dar es Salaam.Katika jamii nyingi za Kiafrika, hasa Tanzania, familia zimekuwa na mtazamo kwamba kila mwanafamilia ana jukumu la kusaidia ustawi wa kaya.
Watoto, licha ya kuwa bado wanalelewa, wamekuwa wakihusishwa katika shughuli mbalimbali za kiuchumi kama sehemu ya mchango wao kwa maendeleo ya familia.
Uchangiaji huu unajitokeza kwa njia tofauti, na mara nyingi huendeshwa kulingana na uwezo, umri, na mazingira ya kifamilia. Hata hivyo, hali hii ina fursa lukuki lakini pia changamoto kadhaa zinazoibuka katika maisha ya sasa.
Kwanza, mojawapo ya fursa kubwa ni kuongezeka kwa uzalishaji wa familia kupitia ushiriki wa watoto katika kazi ndogo ndogo. Watoto wengi hasa vijijini husaidia kwenye kilimo, ufugaji, na shughuli za nyumbani kama kuchota maji, kukusanya kuni, au kusaidia kwenye mabanda ya wanyama.
Kwa kufanya hivyo, wanapunguza gharama ya kuajiri wafanyakazi wa nje, na hivyo kusaidia kuimarisha akiba ya familia. Vilevile, kwa watoto wanaoishi mijini, baadhi yao hujihusisha na biashara ndogo kama kuuza vitu mitaani au kusaidia wazazi kwenye maduka, jambo ambalo linaongeza kipato cha familia.
Aidha, watoto wanaoshiriki katika shughuli za kiuchumi hujifunza stadi za maisha mapema. Kupitia uzoefu wa moja kwa moja, hujifunza kuhusu thamani ya kazi, matumizi bora ya muda, nidhamu ya fedha, na kujitegemea.
Kwa mfano, mtoto anayesaidia mama yake kuuza matunda sokoni hujifunza kuhusu bei, wateja, na faida, ambavyo vitakuwa msingi wa uwezo wake wa kujitegemea baadaye. Katika familia nyingi, watoto walioanza kusaidia shughuli za uchumi wakiwa wadogo huishia kuwa wajasiriamali hodari wanapokuwa watu wazima.
Hata hivyo, licha ya fursa hizo, changamoto mbalimbali zimekuwa zikiibuka. Kwanza, kuna hatari ya watoto kutumikishwa kupita kiasi na kuathiri masomo yao. Familia zinazotegemea watoto kama nguvu kazi hufanya baadhi ya watoto washindwe kuhudhuria shule au kufanya vibaya kitaaluma kwa sababu ya uchovu na ukosefu wa muda wa kusoma.
Pili, baadhi ya watoto hufanyishwa kazi hatarishi zisizolingana na umri wao, kama kubeba mizigo mizito, kufanya kazi kwenye migodi, au uchuuzi mitaani hadi usiku, hali ambayo huathiri afya na usalama wao.
Tatu, katika mazingira ya sasa yenye maendeleo ya teknolojia na mabadiliko ya kijamii, baadhi ya watoto hushawishika kutumia kipato chao vibaya kwa kujihusisha na matumizi mabaya kama vile pombe au starehe zisizo na tija.
Kwa kumalizia, mchango wa watoto katika kukuza uchumi wa familia ni jambo lisiloweza kupuuzwa, hasa kwa familia zenye kipato cha chini. Hata hivyo, ni lazima jitihada zifanyike kusimamia vizuri ushiriki huo ili kuzuia athari hasi kwa watoto na kuhakikisha haki zao zinalindwa.