Kwa hivyo ni kwa nini silaha zisizo halali 500,000 katika mzunguko? – Maswala ya ulimwengu

Haiti inakabiliwa na shida ya usalama wa papo hapo kwani genge la wapinzani linapigania udhibiti wa mji mkuu, Port-au-Prince, na maeneo ya karibu wakati wa kutisha jamii za wenyeji kupitia unyang’anyi, unyanyasaji wa kijinsia, utekaji nyara kwa fidia na mauaji.

Nchi Wanachama wa UN zilikubaliana kuweka kizuizi cha silaha kwenye Haiti mnamo 2022 – kwa hivyo ni nini kimeenda vibaya? Hapa kuna mambo matano unahitaji kujua.

Je! Ni silaha ngapi huko Haiti?

Haiti haitoi silaha za moto au risasi, lakini kulingana na Takwimu za hivi karibuni Iliyotolewa na Ofisi ya Haki za Binadamu ya UN Kuna wastani kati ya silaha 270,000 na 500,000 haramu katika mzunguko.

Sio tu mikononi mwa magenge mengi ya mauaji ambayo yanadhibiti mji mkuu, pia ni kawaida kati ya idadi inayokua ya vikundi vya “haki” ambavyo vinajaribu kulinda watu na mali katika vitongoji vyenye shida vya Port-au-Prince.

Athari za silaha nyingi katika eneo la mji mkuu wa karibu watu milioni 2.6 ni mbaya. Mnamo 2024 pekee, zaidi ya watu 5,600 waliuawa kwa sababu ya shughuli zinazohusiana na genge kulingana na UN.

Wakati wa siku tano tu mwanzoni mwa Desemba 2024, angalau 207 waliuawa na genge la kudhibiti eneo la Wharf Jérémie la mji mkuu.

Ukiukaji wa haki za binadamu na unyanyasaji ulioandikwa na UN umejumuisha mauaji ya watu wengi, utekaji nyara kwa fidia, ubakaji na unyanyasaji wa kijinsia, uharibifu wa mali, na vizuizi vikali juu ya upatikanaji wa huduma muhimu, haswa huduma ya afya na elimu.

Je! Silaha gani zilizo kwenye mzunguko?

Ni ngumu kukadiria kwa usahihi idadi ya silaha za moto zisizo halali mikononi mwa genge na vikundi vya macho, lakini kuna dalili kwamba silaha za kisasa zaidi na zinazokufa zinatumika.

Mamlaka ya Haiti yanafanikiwa kidogo katika kuzuia mtiririko wa silaha. Usafirishaji mmoja wa mikono uliyonunuliwa huko Miami huko Merika na kutengwa katika Jamhuri ya Dominika mnamo Februari 2025 ni pamoja na bunduki nzito ya Barret M82, bunduki za sniper, bunduki ndogo ya Uzi na raundi zaidi ya 36,000 ya risasi.

Je! Embargo inasema nini?

Kuingiliana kwa mikono pamoja na marufuku ya kusafiri na kufungia mali kwa watu binafsi iliidhinishwa na UN Baraza la Usalama Mnamo Oktoba 2022.

Hasa kulenga genge na watu waliodhaniwa kuwajibika kwa kutishia amani na usalama wa Haiti, inatoa wito kwa nchi wanachama wa UN kukataza usambazaji, uuzaji, au uhamishaji wa mikono na vifaa vinavyohusiana vya kila aina, pamoja na msaada wa kiufundi, mafunzo, na msaada wa kifedha unaohusiana na shughuli za jeshi.

Inatambua kuwa hali katika Haiti inaleta tishio kwa amani ya kikanda.

Je! Embargo inazuiliwaje?

Njia nzuri za usafirishaji kutoka Amerika, haswa kutoka Miami-lakini pia kutoka New York kupitia Jamhuri ya Dominika-zinaendelea kutumiwa, mara nyingi kwa sababu ya utekelezaji dhaifu wa forodha na ufisadi.

Usafirishaji fulani unashughulikiwa na viongozi wa Amerika kabla ya kufikia Haiti.

Pia kuna ushahidi wa silaha zinazosafirishwa kutoka Venezuela na nchi zingine za Amerika Kusini.

Silaha hufichwa mara kwa mara ndani ya mizigo iliyochanganywa au kutangazwa kama bidhaa za kibinadamu au za kibiashara ili kuepusha ukaguzi.

Kuna pia wasiwasi unaokua kwamba bunduki za kushambulia zilizosajiliwa hapo awali kwa kampuni za usalama binafsi zinazofanya kazi nchini Haiti zinaishia mikononi mwa washiriki wa genge.

Ni nini kinachohitajika kufanywa ili kuhakikisha kuwa embargo inazingatiwa na ni vipi UN inasaidia?

Ofisi ya UN juu ya Dawa na Uhalifu (UNODC) ambayo inafanya kazi katika maswala ya usafirishaji imesema kuwa kuhakikisha kufuata kunahitaji “njia kamili na iliyoratibiwa katika ngazi za kitaifa, kikanda na kimataifa.”

Hiyo inamaanisha kuandaa mila ya Haiti, bandari na mamlaka ya kudhibiti mpaka na uwezo wa kiufundi wa kugundua, kuingiliana na kuchunguza usafirishaji wa silaha haramu. Hivi sasa, hakuna skana moja kubwa ya muundo katika Haiti yote ambayo inaweza kutambua vyema yaliyomo kwenye chombo cha usafirishaji au lori.

Kwa kuzingatia kwamba silaha nyingi huingia Haiti kupitia njia za baharini, kuboresha usalama wa baharini na bandari – pamoja na ukaguzi – ni muhimu na pia kufanya kazi kwa ufanisi zaidi na viongozi wa utekelezaji wa sheria katika nchi za asili.

Kutoa rasilimali zaidi kando ya mpaka na Jamhuri ya Dominika, ambayo inashiriki kisiwa cha Hispaniola na Haiti, ingesaidia kuzuia usafirishaji haramu kupitia njia zisizo rasmi.

UN inasaidia kuratibu Haiti na nchi zingine katika mkoa huo ili kuhakikisha kufuata na kutoa msaada wa kiufundi wa kuimarisha ufuatiliaji wa silaha, udhibiti wa forodha na uchunguzi wa kifedha.

“Kupambana na ufisadi na mtiririko wa kifedha haramu pia unabaki kuwa msingi wa kufuata,” alisema UNODC.

Kwa kuzingatia kwamba Haiti haitoi bunduki au risasi, kukata usambazaji wa risasi peke yake kungemaliza uwezo wa genge la kupigana kila mmoja na kutisha jamii.