UMOJA WA MATAIFA, Desemba 16 (IPS) – 2025 umekuwa mwaka wenye misukosuko hasa kwa shughuli za misaada ya kibinadamu huku bajeti za misaada ya kimataifa zikikabiliwa na upungufu mkubwa wa fedha. Migogoro, majanga ya kimazingira, na migogoro ya kiuchumi inapozidi na kuathiri kwa njia isiyo sawa jamii zilizo hatarini zaidi duniani, rasilimali zinazopatikana katika fedha za dharura za kimataifa zinapungua kwa kiasi kikubwa kukidhi mahitaji yanayokua kwa kasi.
Kwa mwaka wa 2026, mashirika ya misaada ya kibinadamu yanatabiri kwamba watu wengi zaidi wanaweza kuachwa bila msaada muhimu ikiwa mapengo ya ufadhili yataendelea kupanuka. Katika kukabiliana na hali hiyo, Umoja wa Mataifa (UN) na washirika wake wanatoa wito kwa haraka kwa jumuiya ya kimataifa kuhamasisha ongezeko la msaada kwa Mfuko wake Mkuu wa Kukabiliana na Dharura (CERF) katika hafla ya kila mwaka ya kuahidi kuadhimisha miaka 20 ya hazina mnamo Desemba 12.
“Tangi la mfumo wa kibinadamu linakimbia tupu – huku mamilioni ya maisha yakining’inia,” Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa António Guterres alisema. “Huu ni wakati ambapo tunaulizwa kufanya zaidi na zaidi, na kidogo na kidogo. Hili ni jambo lisilo endelevu.”
Kwa mujibu wa takwimu za Ofisi ya Uratibu wa Masuala ya Kibinadamu (OCHA ), UN inalenga kuokoa maisha ya watu milioni 87 mwaka ujao, ambayo itahitaji takriban dola bilioni 23 za ufadhili. Aidha, wakala huo unatafuta kukusanya takriban dola bilioni 33 kusaidia watu milioni 135 katika nchi 50 kupitia operesheni 23 za misaada ya kitaifa, pamoja na operesheni sita za ziada zinazotolewa kwa wakimbizi na wahamiaji.
Licha ya hitaji la dharura la kimataifa la kuongezeka kwa usaidizi, ufadhili wa rufaa za kibinadamu umedorora zaidi kuliko hapo awali, na michango ya bajeti katika viwango vya chini kabisa iliyorekodiwa katika miongo kadhaa. Rufaa ya 2025, ambayo ilitaka dola bilioni 12, ilifikia takriban watu milioni 25 chini ya mwaka uliopita.
OCHA ilirekodi matokeo mengi ya mara moja duniani kote- ikiwa ni pamoja na kuzidi kwa janga la njaa duniani, mifumo ya afya inayozidi kuzorota hadi kukaribia kuporomoka, mmomonyoko wa programu muhimu za elimu, na pigo kubwa kwa huduma za ulinzi kwa jamii zilizo katika mazingira hatarishi zinazokabiliwa na migogoro ya silaha. Katika baadhi ya mazingira, imekuwa hatari zaidi kwa wafanyakazi wa misaada, huku zaidi ya 320 wakiuawa mwaka huu huku kukiwa na kile ambacho maafisa wanakielezea kama “kupuuza kabisa sheria za vita”.
“Kwa hivyo tunapohitajika kwa nguvu kamili, taa za tahadhari zinawaka,” alisema Tom FletcherNaibu Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa anayeshughulikia Masuala ya Kibinadamu na Mratibu wa Misaada ya Dharura. “Sio tu pengo la ufadhili – ni dharura ya kiutendaji. Na ikiwa CERF itayumba, basi huduma ya dharura duniani itayumba. Na watu wanaotutegemea watateseka.”
Huku rasilimali zikiwa chache sana, Umoja wa Mataifa na washirika wake wamelazimika kupunguza baadhi ya huduma za kuokoa maisha ili kuzipa kipaumbele nyingine, na kuacha migogoro ya dharura ya kibinadamu ikiwa na ufadhili duni. Kutokana na mgao huu wa kimkakati, Umoja wa Mataifa haujaweza kwa kiasi kikubwa kusaidia jamii nyingi zilizokimbia makazi yao zinazokimbia kutoka kwenye vita huko Darfur, Sudan-ambayo imeelezwa kama “kitovu cha mateso ya binadamu.”
“Kama ulivyosikia na kama unavyojua, kupunguzwa kwa kikatili tunayopata kumetulazimisha kufanya maamuzi ya kikatili, jaribio lisilo na huruma la kuishi kwa wanadamu,” Fletcher aliongeza. “Hii ndio inamaanisha tunapoweka madaraka mbele ya mshikamano na huruma.”
Maafisa wa Umoja wa Mataifa pia walisisitiza umuhimu mkubwa wa CERF, kwani mfuko huo umefanya kama njia ya maisha kwa jamii zilizo hatarini kote ulimwenguni kwa miongo kadhaa, ukitoa msaada wa thamani ya zaidi ya dola bilioni 10 katika zaidi ya nchi 110 tangu 2006. Kupitia juhudi hizi, CERF imefanya kama chanzo cha “haraka na cha kimkakati” cha ufadhili ambacho kilifikia vyanzo vingine vingi vya kuhangaika, kuokoa maisha ya raia wengine.
Kulingana na Guterres, “katika maeneo mengi, CERF imefanya tofauti kati ya msaada wa kuokoa maisha na hakuna msaada wowote.” Mapema mwaka huu, wakati shughuli za kibinadamu ziliporuhusiwa kuanza tena katika Ukanda wa Gaza, CERF ilisaidia kupeleka vifaa muhimu vya mafuta kwenye hospitali, kurejesha mifumo ya maji na mifereji ya maji taka, na kuimarisha huduma zingine muhimu za kuokoa maisha.
Mnamo 2025, CERF iliwekeza karibu dola milioni 212 ili kuendeleza juhudi za usaidizi katika majanga ambayo hayakufadhiliwa sana. Umoja wa Mataifa pia ulitangaza kutenga zaidi ya dola milioni 100 ili kukidhi mahitaji muhimu-ikiwa ni pamoja na yale ya wanawake na wasichana-katika machafuko makubwa huko Burkina Faso, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Mali, Haiti, Myanmar, Msumbiji, Syria, miongoni mwa wengine.
Kufikia sasa, CERF imesaidia mamilioni ya watu katika nchi na maeneo 30 kupitia mgao wa jumla wa dola milioni 435. Fedha hizi zimehakikisha kuongezeka kwa juhudi za kibinadamu huko Gaza kufuatia kutekelezwa kwa usitishaji mapigano, na kutoa usaidizi muhimu kwa wale wanaokimbia mapigano ya silaha huko Darfur.
Juhudi hizi za CERF zinaimarisha kitovu cha “uwekaji upya wa kibinadamu” ambao Umoja wa Mataifa unatazamia kwa 2026. “Na ndiyo maana Urekebishaji wa Kibinadamu ni muhimu: si kauli mbiu, lakini changamoto kwetu sote,” Fletcher aliongeza. “Misheni, lakini pia mkakati wa kuishi kwa kazi tunayofanya na kwa watu wengi. Inahusu kuwa nadhifu, haraka, karibu na jumuiya tunazohudumia, waaminifu zaidi kuhusu mabadiliko magumu ya biashara ambayo tunakabiliana nayo. Kufanya kila dola kuhesabiwa kwa wale tunaowahudumia.”
Mpango mkubwa zaidi wa Umoja wa Mataifa wa kukabiliana na misaada ya kibinadamu mwaka 2026 utalenga eneo la Palestina linalokaliwa kwa mabavu, ambalo linahitaji takriban dola bilioni 4.1 kusaidia takriban watu milioni 3 ambao wamekumbwa na viwango vya maafa vya vurugu na uharibifu. Juhudi nyingine za kukabiliana na hali hiyo zitalenga Sudan—mgogoro mkubwa zaidi duniani wa kuhama makazi—ambayo inahitaji dola bilioni 2.9 kusaidia watu milioni 20, na Syria, ambayo inahitaji dola bilioni 2.8 kusaidia watu milioni 8.6.
Kwa ufadhili wa CERF katika viwango vyake vya chini vilivyotarajiwa katika zaidi ya muongo mmoja, Umoja wa Mataifa unatafuta shabaha ya ufadhili wa dola bilioni 1, na itaanza kuomba nchi wanachama wake kuungwa mkono. Nchi pia zinahimizwa kutumia ushawishi wao ili kuimarisha hatua za ulinzi kwa raia na wafanyikazi wa kibinadamu, na pia kuimarisha mifumo ya uwajibikaji kwa wahusika wa ghasia za kutumia silaha.
“Tunapaswa kufikiria, hata sasa, katika wakati huu mgumu kwa ufadhili wa kibinadamu, jinsi miaka 20 ijayo inaweza kuonekana na CERF inayofadhiliwa kikamilifu,” Fletcher alisema. “Mfuko unaofanya Umoja wa Mataifa kuwa wa haraka zaidi, nadhifu, wa gharama nafuu zaidi, wa kijani kibichi, wenye matarajio zaidi, shirikishi zaidi. Mfuko unaokuza sauti za jumuiya na kuthibitisha kwamba mshikamano bado unafanya kazi. Unaungwa mkono na vuguvugu la wananchi wanaoamini mshikamano huo.”
Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
© Inter Press Service (20251216074438) — Haki Zote Zimehifadhiwa. Chanzo asili: Inter Press Service
