BELÉM, Brazili, Desemba 17 (IPS) – Katika Visiwa vya Pasifiki, ambapo upeo wa bahari ni njia ya kuokoa maisha na onyo, jumuiya kwa muda mrefu zimetafsiri mabadiliko ya kimazingira kupitia maarifa ya jadi, uzoefu, hadithi, na mazoezi. Uchunguzi wao unalingana na ule wa eneo lote la Pasifiki, ambapo ujuzi wa kimapokeo unasalia kuwa msingi wa kuelewa mazingira yanayobadilika na uwakili unaowajibika.
Msingi huu uliunda kazi ya mapema ya Matumbawe PasisiMkurugenzi wa Mabadiliko ya Tabianchi na Uendelevu wa Shirika la Jumuiya ya Pasifiki (SPC)—Shirika la kisayansi na kiufundi la eneo hilo—na ni matukio haya, yakiwemo yale ya kutoka nchi yake ya Niue, ambayo yanathibitisha hali halisi na maadili yake kwa kazi yake katika Bahari ya Pasifiki.
Anakumbuka miaka ya mwanzo ya kazi yake ya kisayansi, akienda kutoka kijiji hadi kijiji na picha ya satelaiti iliyounganishwa iliyounganishwa kwa msingi wa cadastral wa barabara na majengo, kalamu chache za rangi mkononi, akiuliza jumuiya kuongeza kile wanachokumbuka.
“Wakati wa ukame, chanzo chako kikuu cha maji na mapango yako yalikuwa wapi? Ni maeneo gani yanabaki kuwa muhimu kulinda wakati dawa za jadi zikikusanywa au usalama wa chakula? Maeneo ya kitamaduni ya ‘tapu’ na makaburi yako wapi? Na tafadhali weka alama pale ambapo unakumbuka mawimbi yaliyokuwa yakitokea katika vimbunga vikubwa vilivyotokea nyuma kama unavyoweza kukumbuka,” anasema Pasisi, akifafanua kwamba walitumia taarifa hizo kuongeza taarifa muhimu kwenye Mfumo wa Kijiografia na uboreshaji wa usimamizi wa rasilimali za habari (GIS) mipango.
“Kwa hivyo, katika hifadhidata moja, una maarifa ya jadi, uzoefu wa kuishi, na sayansi ya kisasa pamoja kama chombo cha serikali na jamii kufanya maamuzi. Pia ilitoa uhakika wa maendeleo na uwekezaji ambao vijiji vilikuwa vikitafuta kuendeleza matarajio yao ya maendeleo endelevu.”
Katika eneo ambalo nchi na maeneo mengi yanaendeshwa na Wenyeji, maarifa yanayoshikiliwa na wale walio na hekima ya kitamaduni ni sayansi—yamethibitishwa kwa njia tofauti na sayansi ya kisasa. Huongeza data rasmi ya kisayansi, na kuzipa nchi taarifa mara mbili ya kufuatilia mabadiliko na kurekebisha uelewa.
“SPC pengine ina mifumo ya juu zaidi duniani ya ufuatiliaji wa samaki katika eneo la Pasifiki. Lakini hatuwezi kuchukua data hiyo peke yake kwa sababu kila mara kutakuwa na mapungufu, kwa hivyo ni muhimu kwamba ujuzi na uzoefu wa jamii pia vizingatiwe katika kufahamisha hali ya uvuvi katika eneo hilo,” Pasisi anaongeza.
“Watu wa Pasifiki ni wasimulizi wazuri, hasa wavuvi, kama mimi! Lakini unapoandika hadithi hizo, ikiwa ni pamoja na picha za zamani, unaweza kuunganisha kalenda ya matukio ya ukubwa wa samaki waliovuliwa kwa nyakati tofauti, aina ya samaki, na walichokula, na kwa ghafla, una ujuzi huu wa ajabu ulioandikwa kutoka kwa wataalamu wa jadi ambao unaweza kuchanganya na sayansi ya kisasa.”
“Kwa hivyo ujuzi wa jadi na mazoezi kimsingi ni sayansi inayotumika ambayo imeboreshwa kwa miaka mingi. Inathibitishwa kwa njia tofauti,” anasema.
Lakini mabadiliko ya hali ya hewa yanafanya iwe vigumu kwa watu wa kiasili kutumia maarifa haya na kutarajia mabadiliko na majibu, kwa sababu mengi ya maarifa hayo “yalihusishwa na misimu inayotabirika na mifumo ya matukio, lakini haya yanaenda kichaa kidogo sasa kutokana na mabadiliko ya hali ya hewa. Katika Pasifiki, upotevu huu wa kutabiri unaathiri mifumo ya chakula, upatikanaji wa maji safi na usalama wa pwani katika Nchi zote 22 za Visiwa vya Pasifiki lakini mifumo yao ya kisasa inaathiri Mikoa na Mikoa mitano. onyo, utambuzi wa mbali na usimamizi wa maafa ambao umesahihishwa ili kukabiliana vyema na mazingira yanayobadilika kwa kasi tuliyomo sasa.”
Uharibifu wa ishara za mazingira zilizokuwa zikitegemewa mara moja umeimarisha msisitizo wa kanda kwamba hatua za kimataifa lazima ziwiane na matokeo ya kisayansi ya Jopo la Serikali Mbalimbali la Mabadiliko ya Tabianchi (IPCC), ambayo yanaonyesha kuwa kuzidi 1.5°C huongeza kwa kiasi kikubwa hatari kwa miamba, uvuvi, afya na mifumo ikolojia ya visiwa na maeneo yote.
Sayansi hii inasisitiza kwa nini nchi za Pasifiki zinaweka mkazo kama huo kwenye makubaliano madhubuti ya hali ya hewa na ushirikiano wa kimataifa na uwajibikaji. Maoni ya Ushauri yaliyopatikana kwa bidii kutoka kwa Mahakama ya Kimataifa ya Haki (ICJ) yalisisitiza hili, na kuthibitisha kwamba kuweka ongezeko la joto chini ya 1.5°C sio tu matarajio ya kisiasa bali ni wajibu wa kisheria unaojikita katika sheria za kimataifa.
“Nadhani Maoni ya Ushauri ya ICJ yataendelea kuchukua jukumu muhimu sana katika kushawishi matokeo ya COP ambayo ilifanyika Brazili na COPs zote zijazo. Hakuna kitu kama ufafanuzi wa sheria na wajibu uliopo wa kusaidia wadau kukaa upande wa kulia wa sheria. Kusema kweli, matokeo ya kutofanya hivyo yana hatari kubwa zaidi kuliko kesi ya madai. Dhana ya juu zaidi ni kwamba eneo letu ni kuwepo.”
“Ina manufaa makubwa, na inatoa tu, nadhani, kiwango cha mamlaka kwa nyadhifa ambazo nchi zetu zimeshikilia kwa muda mrefu lakini ambazo mara nyingi hupunguzwa na utata wa kutafsiri makubaliano na majukumu ya kutekeleza hayo. Vikwazo vya uwezo wa SIDS ya Pasifiki inamaanisha mara nyingi wanapingana na wajumbe wakubwa kutoka nchi kubwa ambao huja na watu wengi wa kupendeza ambao huleta hoja zote za kisheria na za kupendeza,” Pasisi anaongeza. “ICJ AO inaweka uwanja kwa kiasi fulani kwa kuwa sisi sote hatuhitaji kuwa wanasheria ili kuelewa majukumu yetu ni nini na matokeo ya kutochukua hatua yanaweza kuwa nini; mahakama ya juu zaidi duniani sasa imefanya hivyo kwa ajili yetu.”
“Kuna nchi nyingi zilizoendelea na zinazoendelea ambazo zinaamini kuwa hiki ni chombo muhimu katika zana ya kimataifa ya uwajibikaji wa kimataifa ili kusaidia ulimwengu katika mwelekeo sahihi.”
Vijana wa Pasifiki wameunga mkono mwito huu. Familia nzima ya Umoja wa Mataifa iliunga mkono mwito wa mchakato wa ICJ AO, na, katika COP30, viongozi, maafisa, washirika na vijana wa Pasifiki walisisitiza thamani yake katika kuzingatia pointi muhimu za sayari kama vile kikomo cha 1.5°C katika ongezeko la joto duniani kinachosimamiwa na sayansi bora zaidi inayopatikana ya IPCC, na kukumbusha ulimwengu kwamba maamuzi leo yatachagiza maisha, utamaduni na uhuru wa kizazi cha baadaye.
Ufadhili wa hali ya hewa ulikuwa lengo kuu katika COP30 nchi zilipokuwa zikijadiliana jinsi ya kuendeleza utekelezaji wa Lengo Jipya la Pamoja la Kutathminiwa kwa Fedha za Hali ya Hewa. Kuidhinishwa kwa uamuzi wa Belém “Mutirão” ilikuwa hatua muhimu, kuanzisha programu ya kazi ya miaka miwili na kutambua hitaji la kuongeza kwa kiasi kikubwa fedha za hali ya hewa.
Kwa Nchi Zinazoendelea za Visiwa Vidogo vya Pasifiki, hata hivyo, swali sio tu kama fedha za hali ya hewa zitaongezeka lakini pia kama nchi zinaweza kuzifikia. Wengi hawana wafanyikazi, mifumo au muundo wa kifedha unaohitajika na mifuko kuu ya kimataifa. Bila ufikiaji uliorahisishwa na wa usawa, Pasisi anabainisha, ahadi zilizoongezeka hazitafikia mahali ambapo zinahitajika kwa haraka zaidi.
Wasiwasi huu ulitolewa kwa nguvu wakati wa kikao cha mwisho huko Belém. Waziri wa Mabadiliko ya Tabianchi wa Vanuatu, Mhe. Ralph Regenvanu, alikubali ugumu wa mazungumzo hayo.
“Tunatambua kuwa hatukupata kila kitu tulichotaka katika COP hii, lakini pia tunajua kwamba hii ndiyo asili ya michakato yetu, na tunaendelea kusonga mbele kwa mshikamano kuelekea kile ambacho sayansi inahitaji, haki inadai nini, na watu wetu wanastahili nini,” alisema.
Alikumbusha ulimwengu kwamba ahadi za sasa haziendi joto chini ya 1.5 ° C “kama sayansi na mahitaji ya usawa,” na kwamba mazungumzo na hatua za siku zijazo lazima zishughulikie pengo hili kwa uaminifu.
Tukiangalia mbeleni, COP31—iliyoandaliwa pamoja chini ya uongozi wa pamoja wa Australia—itajumuisha ushiriki mkubwa kutoka nchi za Blue Pacific. Tukio kuu la kabla ya COP linatarajiwa kufanyika ndani ya eneo hilo, likilenga bahari, mpito wa nishati, na ufadhili wa hali ya hewa, miongoni mwa mambo mengine. Umuhimu wa kufadhili Kituo cha Ustahimilivu wa Pasifiki ndani ya masuluhisho ya kushughulikia hali ngumu ya hali ya hewa ya ufikiaji wa eneo hilo iliangaziwa.
“Kuhusiana na bahari, kwa kweli tunahitaji watu kuelewa thamani ya jumla ya mji mkuu wa asili wa bluu na miundombinu. Wakati nchi zetu ziko kwenye mstari wa mbele wa mabadiliko ya hali ya hewa, pia zinashikilia mstari wa mbele kwa kulinda maeneo makubwa ya mifumo ya ikolojia ya baharini ambayo ina jukumu kubwa katika utulivu wa sayari-kutoka kwa viumbe hai hadi mabadiliko ya hali ya hewa,” Pasisi anasema.
“Inaonekana dhuluma sana kwamba nchi za Pasifiki na wilaya zilizo mstari wa mbele haziwezi kupata rasilimali zinazohitajika kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa na kulinda kwa uendelevu mali zao kubwa za baharini. Kwa hivyo, kuarifu kwamba simulizi kutoka kwa lenzi ya Pasifiki ni muhimu, kuonyesha sio tu udhihirisho uliokithiri wa athari za mabadiliko ya hali ya hewa, lakini pia chanya na uvumbuzi unaotokana na hapo, hii ndiyo nia ya kuonyesha eneo letu.”
Na anasema sio tu kuhusu kizazi hiki, lakini “haki za vizazi vijavyo – ni dunia ya watoto wetu ambayo tunaweka rehani hivi sasa.”
Ujumbe wake unaangazia wito mpana wa Pasifiki: hatua ya hali ya hewa lazima iwe na msingi katika sayansi, iongozwe na haki, na iundwe na hali halisi ya maisha ya jamii za Pasifiki. Kadiri bahari zinavyoongezeka, dhoruba huongezeka na mabadiliko ya mfumo wa ikolojia, mchanganyiko wa maarifa ya jadi, sayansi ya kisasa na uongozi wa vizazi umekuwa mojawapo ya michango yenye nguvu ya Pasifiki kwa diplomasia ya hali ya hewa ya kimataifa, na moja ambayo ulimwengu unazidi kutambua kuwa muhimu.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
© Inter Press Service (20251217104530) — Haki Zote Zimehifadhiwa. Chanzo asili: Inter Press Service
