Mfumo wa afya ‘unakaribia kuporomoka’ – Masuala ya Ulimwenguni

Shirika la Umoja wa Mataifa limefichua takwimu za kushtua zinazohusiana na mashambulizi dhidi ya vituo vya afya nchini Sudan, na kusisitiza kuwa nchi hiyo inarekodi asilimia kubwa zaidi ya vifo duniani vinavyohusishwa na kulengwa kwa sekta ya afya, katika ukiukaji wa wazi wa sheria za kimataifa za kibinadamu.

Katika mazungumzo na Abdelmonem Makki kutoka Habari za Umoja wa MataifaShible Sahbani, WHO Mwakilishi nchini Sudan, anaelezea ukali wa hali hiyo, na jinsi shirika hilo linavyosaidia mamlaka za afya na raia wa nchi hiyo.

Shible Sahbani: Vita vilianza Aprili 2023, ambayo ina maana kwamba, katika siku chache tu, itakuwa imeendelea kwa siku 1,000. Wakati huo nchi imetumbukia ndani hali ya kibinadamu inayozidi kuzorota kwa kasi, mzozo wa usalama, mzozo wa kuhama makazi, janga kama njaa, lakini pia shida ya kiafya..

Hali ya hewa na hali nchini Sudan inachangia kuenea kwa malaria na homa ya dengue na mbu. Milipuko ya magonjwa yanayozuilika kwa chanjo, kama vile surua na polio, pia yanaripotiwa katika majimbo mengi hivi sasa.

Vituo vya huduma za afya vinashambuliwa, kuna uhaba wa dawa na vifaa, na ukosefu wa rasilimali fedha na watu kuendesha huduma za afya. Hii ina maana kwamba mfumo uko kwenye hatihati ya kuanguka.

Sudan iliwahi kuchukuliwa kuwa kikapu cha chakula katika eneo zima. Leo, inakabiliwa na moja ya migogoro mbaya zaidi ya chakula duniani: zaidi ya watu milioni 21 wanakabiliwa na viwango vya juu vya utapiamlo na uhaba wa chakula. Watoto walio chini ya umri wa miaka mitano na wanawake wajawazito au wanaonyonyesha wako hatarini: tunakadiria kuwa karibu watoto 800,000 walio chini ya umri wa miaka mitano watakuwa wamekumbwa na utapiamlo mkali sana mwaka wa 2025.

Habari za Umoja wa Mataifa: Je, WHO inaunga mkono vipi mamlaka ya afya ya Sudan?

Shible Sahbani: Shirika la Afya Duniani (WHO) lina jukumu la kuratibu mwitikio wa afya, likifanya kazi na Wizara ya Afya na washirika wengine. Tunatoa utaalam na usaidizi wa kiufundi, pamoja na kujenga uwezo wa kukabiliana na milipuko ya magonjwa, utapiamlo, magonjwa yasiyoambukiza na mahitaji ya afya ya akili. Tangu kuanza kwa vita, WHO imetoa takriban tani 3,000 za vifaa vya matibabu vyenye thamani ya dola milioni 33.3. Pia tumekuwa tukitoa msaada wa pesa taslimu kwa wafanyikazi wa afya ambao wamekuwa hawapokei mishahara yoyote, na mafuta ya kuzalisha umeme katika vituo vya afya.

Habari za UN: Kulingana na UNICEFviwango vya chanjo nchini Sudan vimeshuka hadi kiwango cha chini kabisa katika miaka 40, na maelfu ya watoto wamekosa dozi za chanjo. Je, hii inaleta hatari gani kwa watoto wa Sudan?

Shible Sahbani: Kupungua huku kwa chanjo ni mojawapo ya sababu kuu ambazo magonjwa yanayoweza kuzuilika kama vile surua, diphtheria na polio yanaenea kote nchini. Utapiamlo na hali zingine za kiafya pia huwafanya watoto kupunguza kinga, hivyo kuweka maisha yao na mustakabali katika hatari kubwa.

Habari za UN: Je, kuzorota zaidi kwa mgogoro wa afya kunaweza kuzuiwa?

Shible Sahbani: Tunapaswa kufikiria Sudan kama nchi ambayo inahitaji kupona haraka iwezekanavyo. Sudan ni nchi kubwa yenye msongamano mkubwa wa watu, na wana mahitaji ya haraka. Lakini pia tunahitaji kuimarisha mfumo wa afya. Katika suala hili, tunashirikiana na serikali kuandaa mkakati mpya wa kupona mapema na maendeleo, na kuimarisha ustahimilivu.

Sehemu ya mashariki ya nchi hiyo imesalia tulivu na haijaathiriwa moja kwa moja na vita. Lakini wimbi kubwa la watu waliohamishwa kutoka majimbo mengine limeweka mzigo mkubwa kwa vituo vya afya.

Sehemu ya magharibi – hasa Kordofan na Darfur – ambapo watu wanapigwa mabomu na wanakabiliwa na wasiwasi mkubwa wa usalama na ugumu mkubwa wa kupata huduma za afya. Eneo la kati, ambalo linajumuisha Al-Jazira, Khartoum na Sennar, limeathirika pakubwa na vita, lakini sasa linapatikana.