BAKU, Nov 19 (IPS) – Uchafuzi wa zebaki kutokana na uchomaji wa makaa ya mawe unachafua bahari na dagaa wetu, na kutishia afya ya kimataifa.
Dk. Amina Schartupmwanakemia wa baharini katika Taasisi ya Scripps of Oceanography, ametumia karibu miaka 20 kuchunguza mzunguko wa zebaki. Utafiti wake unatoa mwanga juu ya jinsi metali hii nzito, iliyotolewa kupitia shughuli za viwandani kama uchomaji wa makaa ya mawe, inathiri mifumo ya ikolojia na watu ulimwenguni kote.
Zebaki hutolewa kwenye mazingira kupitia tasnia mbalimbali, huku uchomaji wa makaa ya mawe ukiwa chanzo kikuu,” aeleza. Tatizo linakwenda zaidi ya utoaji wa hewa ya kaboni dioksidi (CO2), kwani zebaki husafiri duniani kote, na kukaa katika maeneo ya mbali kama Arctic na milima mirefu.
Zebaki inapofika baharini, inabadilishwa na vijiumbe kuwa methylmercury, fomu yenye sumu kali. “Aina hii hujilimbikiza kwenye dagaa, haswa katika samaki wawindaji kama vile tuna na upanga, ambao wanadamu wengi hutumia,” Schartup anasema. Hii inaleta hatari kubwa za afya, ikiwa ni pamoja na masuala ya maendeleo kwa watoto na matatizo ya moyo na mishipa kwa watu wazima.
Mfiduo wa Zebaki Umeenea Kadiri Gani?
Matumizi ya samaki ndio njia kuu ya zebaki kuingia kwenye mwili wa binadamu. Kulingana na Schartup, “Ikiwa watu bilioni 3 wanategemea dagaa, basi watu bilioni 3 wanakabiliwa na zebaki kupitia samaki.”
Athari za kiafya, hata hivyo, ni ngumu.
“Matumizi ya samaki kwa ujumla ni ya afya, kusaidia ukuaji wa ubongo, lakini ulaji wa samaki mwingi wenye viwango vya juu vya zebaki kunaweza kumaliza faida hizo,” anabainisha. Hii inafanya kusawazisha matumizi ya dagaa kuwa ngumu, haswa kwa jamii zinazoitegemea sana.
Mfiduo wa zebaki ni suala sugu, na kiasi kidogo hujilimbikiza kwenye mwili kwa muda. Madhara ya sumu, hasa kwa ukuaji wa fetasi, yanaweza kusababisha kupungua kwa IQ na matatizo mengine ya ukuaji.
Zebaki na Mabadiliko ya Tabianchi: Mchanganyiko Hatari
Mabadiliko ya hali ya hewa huongeza athari za zebaki kwenye bahari na dagaa. Schartup anaeleza, “Mzunguko wa zebaki umeunganishwa na mazingira, kwa hivyo mabadiliko yoyote-kama vile joto kupanda au kuyeyuka kwa barafu ya baharini yataathiri.”
Kwa mfano, bahari inayopata joto hubadilisha tabia ya samaki na vijidudu. “Maji yenye uvuguvugu yanaweza kusababisha samaki kula zaidi, jambo ambalo huongeza kiwango cha zebaki,” anasema. Barafu ya bahari inayoyeyuka, ambayo hufanya kama kifuniko juu ya bahari, hubadilisha ubadilishaji wa zebaki kati ya hewa na maji. Pembejeo za maji safi kutoka kwa barafu au mito inayoyeyuka pia huleta zebaki zaidi ndani ya bahari.
Sababu hizi huchanganyika kufanya viwango vya zebaki katika dagaa hata kutotabirika zaidi, na kusababisha changamoto za ziada kwa afya ya umma.
Uchafuzi wa Kimataifa, Matokeo ya Ndani
Mojawapo ya mambo ya kutisha zaidi ya uchafuzi wa zebaki ni ufikiaji wake ulimwenguni. Baada ya kuachiliwa angani, zebaki inaweza kusafiri maelfu ya maili kabla ya kutua. “Inaweza kuhifadhi katika maeneo safi kama Arctic, mbali na vyanzo vya uzalishaji,” Schartup anaelezea.
Shughuli ya microbial katika mazingira tofauti huamua ambapo zebaki inabadilishwa kuwa fomu yake ya sumu. “Inatokea kila mahali,” anasema, akisisitiza kuwa hakuna eneo ambalo lina kinga dhidi ya tatizo hili.
Ni Nini Kinachohitaji Kubadilika?
Katika COP29, Schartup inatetea uelewa mpana wa jinsi hewa chafu huathiri mazingira na afya ya binadamu. “Mabadiliko ya hali ya hewa sio tu kuhusu CO2. Uchomaji wa makaa ya mawe pia hutoa zebaki, ambayo huchafua samaki na kuathiri afya ya mamilioni,” anasema.
Kupunguza matumizi ya makaa ya mawe kunaweza kushughulikia uchafuzi wa kaboni na zebaki.
“Kwa kutatua mgogoro wa CO2, tunaweza kukabiliana na uchafuzi wa zebaki pia. Hili sio tu kuhusu hali ya hewa; ni kuhusu afya pia,” anasisitiza.
Schartup anaamini kuwa suala hili linapaswa kuguswa na kila mtu, haswa wale wanaokula samaki mara kwa mara. “Kuwasha swichi ya mwanga kunahusishwa na zebaki katika samaki tunaokula. Yote yameunganishwa,” anaelezea.
Kulinda Jamii zilizo katika Hatari
Baadhi ya watu wameathirika zaidi kuliko wengine, hasa wale wanaotegemea sana dagaa. Jamii hizi zinakabiliwa na mzigo maradufu: hatari za kiafya kutokana na zebaki na changamoto za kukabiliana na mabadiliko ya hali ya hewa.
Schartup inasisitiza haja ya kuwa na sera za kulinda makundi haya hatarishi. Kupunguza uzalishaji wa makaa ya mawe na kuwekeza katika vyanzo vya nishati safi kunaweza kupunguza uchafuzi wa zebaki na madhara yake makubwa.
Wito wa Kuchukua Hatua
Uchafuzi wa zebaki ni shida iliyofichwa, lakini athari zake kwa afya ya binadamu na mazingira ni kubwa. Utafiti wa Schartup unasisitiza udharura wa kushughulikia suala hili kama sehemu ya hatua za hali ya hewa duniani.
“Tuna nafasi ya kutatua matatizo mengi kwa wakati mmoja,” anasema. Kupunguza uzalishaji wa makaa ya mawe si tu kupunguza CO2; pia italinda bahari zetu, dagaa, na afya.
Mbinu hii iliyounganishwa, anaamini, ni muhimu katika kuunda mustakabali endelevu kwa wote.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
