BRATISLAVA, Mar 24 (IPS) – Serikali na wafadhili lazima zihakikishe ufadhili unasimamiwa kupigana na kifua kikuu (TB), mashirika yanayofanya kazi kumaliza ugonjwa yamesema, wakati wanapoonya kurudishwa hivi karibuni kwa Amerika juu ya misaada ya nje tayari kuna athari mbaya kwa shughuli zao.
NGOs na vikundi vingine ambavyo vina jukumu muhimu katika juhudi za kitaifa za kukomesha ni nini magonjwa mabaya zaidi ya kuambukiza ulimwenguni yanasema maamuzi ya hivi karibuni ya utawala wa Amerika ya kwanza kufungia na kisha kufuta swathes kubwa za ufadhili wa misaada ya nje zimeweka maisha isitoshe ulimwenguni kote.
Naonya kwamba ikiwa pengo la ufadhili halijajazwa, miaka ya maendeleo katika kupigana na TB inaweza kupotea.
“Athari za kupunguzwa hizi zimekuwa kubwa. Kuna shimo kubwa katika kufadhili, na ikiwa hatutaweka shinikizo juu ya TB itarudi,” Dk.
Kila mwaka, watu milioni 10 huendeleza Kifua kikuu, na mnamo 2023 milioni 1.25 walikufa kutokana na ugonjwa huo. Inaathiri vibaya nchi zenye kipato cha chini na cha kati, na mzigo mkubwa zaidi wa Kifua Kikuu ni kati ya majimbo duni zaidi duniani.
Wakati katika majimbo mengi ya serikali husababisha angalau wingi wa matibabu ya safu ya kwanza, vikundi vya jamii vina jukumu muhimu na la nje katika juhudi za kitaifa za kupambana na ugonjwa huo, kutoa utambuzi muhimu, kuzuia, utetezi, na huduma za msaada.
Vikundi vingi kama hivyo hutegemea sana au peke yao juu ya ufadhili wa kigeni na ufadhili kupitia miradi ya Amerika, kimsingi USAID, kubwa. USAID ndio wafadhili wakubwa zaidi katika mapigano ya kumaliza TB, baada ya kuwekeza zaidi ya dola bilioni 4.7 kupambana na ugonjwa huo tangu 2000.
Mwishowe Januari, agizo la mtendaji kutoka kwa Rais wa Merika Donald Trump liliweka kufungia kwa siku 90 juu ya misaada yote ya kigeni ya Amerika wakati hakiki ya miradi iliyofadhiliwa ilifanywa, na kisha mapema mwezi huu, ilitangazwa kuwa 83% ya miradi yote ya USAID ilifutwa.
Athari kwa vikundi vya jamii kwenye mstari wa mbele wa mapambano dhidi ya TB zimekuwa za haraka na kali.
“Asasi nyingi za jamii zimesimamisha huduma za kufikia, kama vile kutafuta kesi, utaftaji wa mawasiliano, uzingatiaji wa matibabu, na msaada wa kisaikolojia,” Rodrick Rodrick Mugishagwe, wakili wa TB na Mtandao wa Jumuiya ya TB ya Tanzania (TTCN), aliiambia IPS.
“Kwa kuongezea, posho za usafirishaji kwa wafanyikazi wa afya ya jamii wanaofanya ziara za nyumbani zimepunguzwa, na kusababisha viwango vya chini vya kugundua kesi ya TB. Pia kumekuwa na upotezaji wa kazi kati ya wafanyikazi wa afya ya jamii na waalimu wa rika, kudhoofisha utoaji wa huduma,” ameongeza.
Mugishagwe alielezea jinsi mwanamke kutoka mji wa Arusha kaskazini mwa Tanzania ambaye aligunduliwa na TB mwaka jana alitegemea mpango wa jamii unaoungwa mkono na USAID kwa kusafirisha kliniki kwa matibabu ya kila mwezi. Lakini kufuatia kupunguzwa kwa fedha, mpango wake ulifunga, na hakuweza kumudu gharama za usafirishaji.
“Amepotea kutoka kwa makazi yake na hawezi kupatikana tena, kumweka katika hatari ya kushindwa kwa matibabu na kukuza kifua kikuu cha dawa, wakati kuna hatari ya kuambukizwa zaidi kwa jamii,” alisema.
Bruce Tushabe, mafunzo ya kikanda na uimarishaji wa uwezo katika Alliance na Haki za Haki za Afrika Kusini (ARASA), ambayo inafanya kazi na washirika nchini Afrika Kusini juu ya uingiliaji wa TB, ambao wengi wao waliungwa mkono kupitia USAID, alisema matibabu na ufikiaji wa dawa ya kifua kikuu vilikuwa vimesimamishwa. Kumekuwa na pia kuvunjika kwa maendeleo ya ufuatiliaji wa ufuatiliaji unaoongozwa na jamii katika upatikanaji wa matibabu na upatikanaji, alisema.
“Kuna mzigo mkubwa wa Kifua Kikuu-kiwango cha matukio ya 468 kwa 100,000 ya idadi ya watu-na sasa tunatarajia kuona kuongezeka kwa vifo, na kwa muda mrefu, TB sugu ya dawa nyingi (MDR-TB) kati ya watu, na vile vile kesi za Kifua Kikuu kwani Mawasiliano ya Mawasiliano sasa imesimamishwa katika maeneo mengi na vifaa,” aliiambia IPS.
Kuenea kwa sugu ya madawa ya kulevya (DR-TB) na MDR-TB baada ya kupunguzwa kwa fedha ni wasiwasi fulani, haswa katika nchi masikini ambapo Dk TB mara nyingi huenea, kwani ni ngumu sana na gharama kubwa kutibu, kuweka mzigo mkubwa zaidi kwa rasilimali ndogo.
” Mratibu -Ushirikiano wa Global wa Mawakili wa TB, India, aliiambia IPS.
Wakati TB mara nyingi huathiri jamii masikini na zilizo hatarini zaidi, hata ndani ya jamii hizo kuna vikundi kadhaa ambavyo viko hatarini, kama vile watoto.
“Mifumo ya watoto haina maendeleo kidogo, ambayo inawafanya wawe katika hatari zaidi ya Kifua Kikuu. Takwimu zinaonyesha 25% ya ulimwengu imeambukizwa na Kifua kikuu, lakini kwa sababu tu mtu ameambukizwa haimaanishi kuwa wataugua. Lakini ikiwa mfumo wako wa kinga haujatengenezwa au kuathiriwa kwa njia yoyote unayo uwezekano wa kupata TB, uwezekano mkubwa wa kupata ugonjwa na TB, na uwezekano mkubwa zaidi”, “, yeye zaidi,” ana uwezekano mkubwa wa kupata TB.
“Watoto walio katika hatari ya kuwa na TB mara nyingi hupuuzwa, labda hawajatambuliwa au wanakabiliwa na ucheleweshaji katika utambuzi. Sasa, na kupunguzwa kwa fedha za Amerika hivi karibuni, mapungufu haya katika kutambua na kutibu watoto na TB yataongezeka tu ambayo inatishia kurudisha miaka ya maendeleo katika utunzaji wa kifua kikuu,” ameongeza.
Shirika la Afya Ulimwenguni limetoa maonyo makubwa ya athari mbaya za kukomesha kwa ufadhili wa afya wa ulimwengu wa Amerika, na mashirika yaliyoathiriwa yameombea Amerika kubadili uamuzi wake.
Lakini vikundi vya jamii ambavyo vilizungumza na IPS vilikiri ilionekana kuwa fedha zisizowezekana zingeanza tena wakati wowote hivi karibuni.
Na kwa sababu ufadhili wa Amerika ulichukua jukumu kubwa katika juhudi za kifua kikuu za ulimwengu, wana wasiwasi itakuwa ngumu sana kuziba pengo la fedha la sasa, hakika kwa muda mfupi hadi wa kati, na labda hata kwa muda mrefu, haswa wakati serikali katika nchi zenye kipato cha juu, kama vile Uingereza, Ujerumani, na Ufaransa, miongoni mwa zingine, zinapunguza misaada ya kigeni.
“Sioni nchi za wafadhili wa kipato cha juu kinachoingia ili kujaza pengo lililoachwa na kupunguzwa kwa fedha za Amerika. Nchi zinakabiliwa na shinikizo nyingi za rasilimali kwa sasa; kwa mfano, utetezi ni suala kubwa sasa, na kulipa kwa hilo, kupunguzwa kunapaswa kufanywa mahali pengine, na kwamba kawaida huanza na Huduma ya Afya,” Dk. Lucica Ditiu, acha acha, acha acha, Dk. Lucica Ditiu, acha acha, acha acha, Dk. Lucica Ditiu, mkurugenzi wa TB.
“Katika siku zijazo, nchi za kipato cha chini na cha kati, haswa, italazimika kuorodhesha somo ngumu, kama walivyofanya na Covid, kwamba wako peke yao. Watalazimika kufikiria juu ya kupunguza utegemezi wao kwa wafadhili wa nje kwa mipango yao ya afya na kuweka rasilimali wenyewe,” ameongeza.
Nunua Wakati serikali zingine zinaweza kufadhili mipango yao ya kitaifa ya kifua kikuu, nchi masikini zina uwezekano wa kupigania kufanya hivyo, na aina mpya za ufadhili zinahitaji kuzingatiwa, wataalam wanasema.
“Kwa kweli, kuongeza fedha haiwezekani kwa nchi zingine zenye kipato cha chini. Aina za ubunifu za fedha zinahitaji kutazamwa-kwa mfano, kufadhili kutoka benki tofauti za maendeleo ya kimataifa, mabadiliko ya deni kati ya nchi, na wengine,” alisema Ditiu.
Walakini, hata kama pengo la ufadhili limefungwa kwa njia fulani, au kuna mabadiliko makubwa ya sera ya Amerika katika siku za usoni, kuna hofu ambayo uharibifu tayari umefanyika.
“Tutaona kuenea kwa kifua kikuu, na haswa DR-TB, chochote kinachotokea sasa kwa sababu kesi zimekosa, watu wameshindwa kutambuliwa, na matibabu yameingiliwa,” alisema Ditiu.
Ripoti ya Ofisi ya IPS UN
Fuata @ipsnewsunbureau
Fuata IPS News UN Ofisi ya Instagram
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
