KATHMANDU, Nepal, Mei 20 (IPS) – Je! Initiative ya UN80 ingekuwaje, iliyoundwa kuashiria kumbukumbu ya miaka 80 ya Umoja wa Mataifa, ikawa, ikiwa Kamala Harris angeshinda uchaguzi wa rais wa Amerika mnamo Novemba mwaka jana?
Kadiri maelezo zaidi yanavyojitokeza kwenye mipango inayotolewa na Katibu Mkuu António Guterres kurekebisha muundo na kupanga upya mfumo wote wa Umoja wa Mataifa, sikuweza kuacha kufikiria swali hili.
UN imekuwa “gala” halisi ya wakala, mipango na ofisi, mara nyingi na maagizo na kazi zinazoingiliana. Bado bila utawala wa pili wa Trump, kuna uwezekano mkubwa kwamba mpango wa UN80 ungechukua sura tofauti.
Baada ya yote, UN 2.0 Blueprintpendekezo la kuogopa la kurekebisha na kurekebisha Umoja wa Mataifa, lilitengenezwa mnamo 2022 kama nguzo muhimu ya matamanio Ajenda yetu ya kawaidakamwe hajawahi kuondoka.
Tathmini ya ukweli ingezingatia UN 2.0 kama mchoro kamili wa hype na maneno ya kuvutia lakini dutu ya kukosa sana.
Bado angalau UN 2.0 ilizungumza, hata ikiwa kwa maneno ya kawaida, juu ya hitaji muhimu ambalo Umoja wa Mataifa unapaswa kuwa umetunza: Badilisha utamaduni wake wa ndani.
Lakini badala ya kuzingatia tu UN inajigeuza kuwa shirika la “mawazo ya mbele” kama ilivyopendekezwa kwenye mchoro, mabadiliko ya kitamaduni huko UN yanapaswa kuwa ya kutamani zaidi na ya nguvu.
Je! UN lazima ianze kufikiria na kutenda kama shirika la kuanza? Labda inaweza kusaidia kuondoa utamaduni wa mkanda nyekundu lakini wakati huo huo, tahadhari fulani inaweza kukaribishwa, ukizingatia pia matokeo mabaya yanayotokana na kukumbatia njia ya kibepari ya ubia wa utamaduni wa shirika.
Ndio sababu kufikiria tena kuwa sasa iko mahali pa UN inapaswa kuwekwa kwa maadili rahisi ya unyenyekevu na unyenyekevu.
Inashtua kama inavyoweza kuonekana, vitu hivi viwili ndio msingi wa uongozi wenye kanuni na UN, ikiwa inataka kuwa “taa ya taa” katika hali ambazo ubinadamu na sayari hiyo inakabiliwa na nyakati za giza, hizi zinapaswa kuingizwa katika marekebisho yoyote mapya.
Kwa miaka UN imekuwa mbali na mbali hata katika maeneo kama katika kinachojulikana kama Global South ambapo ina uwepo mkubwa na agizo lake kwa ujumla linapokelewa vizuri na wenyeji.
Hali hii inaweza kufikiriwa kama tamaduni ya kufanya kazi ambayo haina mwitikio na haifanyi vya kutosha kuwafikia wenyeji.
Hii ni kwa sababu ya agizo la UN la kufanya kazi na kusaidia na serikali za kitaifa lakini imekuwa kisingizio cha kutoshirikisha asasi za kiraia na raia.
Shida, badala yake, ni ya kina zaidi na inaanza na ukweli kwamba wafanyikazi wa UN waliishia, hata bila kujua na kwa hiari, kama “caste” ya “wale” maalum.
Sina shaka kuwa umakini na kujitolea kwa idadi kubwa ya wafanyikazi wa UN lakini mfumo huo una kasoro sana kwamba haiwezekani kwamba, bila kujali nia yako nzuri, unaishia kutengwa na ukweli wa ardhi.
Kama naïve kama inavyoweza kuonekana, kwa nini tutaanza kutoka kwa misingi? Je! Kazi zilizolipwa sana huko UN zina haki?
Jambo moja ni kuwa na mshahara mzuri lakini jambo lingine ni kuwa na vifaa na vifaa ambavyo “ndio” tu wanaostahili kuwa na haki. Halafu, kwa nini usitoe ushuru mishahara ya wafanyikazi wa UN?
Maswala haya hufanya mpira wa theluji na kuwa wakubwa na kushawishi mawazo yote ya kufanya kazi na, mwishowe, huwa yamejaa sana katika utamaduni wa shirika wa UN.
Kwa nini ni ngumu sana kupata miadi na maafisa wa UN au kupata jibu kwa maoni kadhaa ambayo yamependekezwa kwao?
Kwa kweli haiwezekani kwa mashirika na mipango ya UN ya kuburudisha maombi yoyote, lakini, ninaamini ingekuwa jambo la busara kwa UN kuwa na mbinu yenye msikivu zaidi.
Mfano mwingine: Kwa nini kuendesha hafla katika hoteli nne au tano za nyota?
Tena, swali hili linaweza kupigwa risasi na dharau na kama jambo la kawaida lakini, ni ishara tu ya malaise pana ambayo ina matokeo halisi: rasilimali nyingi zilizopotea ambazo zinaweza kutumiwa vizuri.
Kuna kukubalika pana, hata ikiwa haitakubaliwa kabisa, kwamba UN sio msikivu wala uwajibikaji. Mazungumzo yanayopewa kipaumbele kwa sasa na UN SG hayashughulikii maswala haya ya msingi.
Mjadala unaoendelea ni zaidi juu ya kuondoa idadi kubwa ya kutokuwa na ufanisi kupitia kuunganisha na kuondoa vyombo vinavyoingiliana. Sio kwamba uwezo huu wa kutikisa haufahamiki.
Kwa kweli inakaribishwa lakini, isipokuwa ikiwa kuna tafakari ya kina juu ya jinsi UN inaweza kuwajibika zaidi na wazi na kupatikana, mabadiliko hayatakuwa na nguvu kama tumaini nyingi.
Hapo juu, wakuu wengi wa wakuu wa wakala na mipango ni wataalamu wenye nia nzuri na waliojitolea lakini wengi wao ni maafisa wa zamani wa kiwango cha juu katika nchi yao ya asili.
Wamezoea ofisi za juu ambazo mara nyingi huondolewa mbali na ukweli wa ardhi. Kwa hivyo, haifai vizuri kujaribu kuunda ufanisi na kugeuza tena njia nzima ya kufanya kazi. Lakini shida pia ni kwa agizo la Umoja wa Mataifa.
Badala ya kuzingatia tu kusaidia mataifa yake wanachama, UN inapaswa pia kuweka kazi zake kufanya kazi nzuri zaidi katika kushirikiana na mashirika ya asasi za kiraia. Hii pia inaeleweka kwa sababu uhuru unapungua kaskazini na kusini na demokrasia ya jumla imepungua.
UN agile na mnyenyekevu zaidi inaweza kuwa na agizo la msingi la kusaidia mashirika ya chini na asasi nzima ya kiraia. Njia ya vitendo ya kuanza kuifanya ni kwa UN kushiriki na kushauriana zaidi na bora na jamii kwa jumla, hata wakati mataifa mwenyeji hayangethamini.
Mara nyingi nadhani kwamba UN kama mfumo mara nyingi hutii kwa serikali za mwenyeji hata kama mwisho ni wapokeaji wa msaada mkubwa. Inachukua hatua na inachukua kana kwamba haikuwa na nguvu zozote za kujadili.
Ili kuleta ufanisi, zaidi ya hayo, mashirika na mipango ya UN inapaswa kuacha kuwa watekelezaji kwa niaba ya wafadhili wengine.
Mara nyingi hufanyika kwamba, katika viwango vya nchi, ofisi za mashirika makubwa ya UN zinasaini makubaliano ya ushirikiano na mashirika ya nchi mbili.
Kuna mazoea bora ya kutekeleza msaada wa maendeleo badala ya kutegemea utaalam wa “kiufundi ‘wa mashirika ya UN.
Je! Kwa nini mashirika ya nchi mbili hayawezi kuunga mkono moja kwa moja asasi za kiraia au kwa nini mashirika ya UN hayawezi kuchukua jukumu mdogo zaidi? Badala ya kuanzisha timu nzima iliyoundwa na maafisa walio na mkataba, kwa muda mrefu washauri wa muda mrefu, kwa nini sio kweli kuunga mkono NGOs za mitaa katika suala la maendeleo ya shirika na maarifa ya kiufundi kupitia njia mbaya zaidi?
Mapendekezo haya yote yanaweza kufukuzwa kwa urahisi na wale ambao wamekuwa wakifanikiwa kwa miaka yote katika mfumo ambao uwezo wake wa athari halisi umetangazwa na tamaduni ya kufanya kazi ambayo haifikii vizingiti vilivyowekwa na madhumuni ya juu ambayo UN iliundwa.
Lakini hali hiyo haiwezi kuendelea.
Kwa bahati mbaya, Donald Trump tu ndiye angeweza kusababisha kizuizi cha ujasiri cha UN. Kuunganisha na vyombo vya kukata na mipango inapaswa kuwa upande mmoja wa mapinduzi ambayo Bwana Guterres amelazimishwa kukabiliana.
Tusisahau ile inayoonekana, labda laini ya sarafu. Bila kutokomeza mawazo ambayo yaliishia kujirekebisha na kujiendeleza, UN itakoma kuwapo.
Na hii itakuwa shida ya kweli kwa ubinadamu wetu.
Ndio sababu hali ilivyo kwa UN lazima ishindwe.
https://press.un.org/en/2025/sgsm22644.doc.htm
Simone Galimberti Anaandika juu ya SDGs, utengenezaji wa sera zinazozingatia vijana na Umoja wa Mataifa wenye nguvu na bora.
IPS UN Ofisi
Fuata @ipsnewsunbureau
Fuata IPS News UN Ofisi ya Instagram
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
