Wilaya ya Marja, Mkoa wa Helmand, Afghanistan, Mei 20 (IPS) – Bibi Gul, mwanamke mjamzito kutoka wilaya ya Helmand’s Marja, alitembea masaa mawili kufikia kituo cha afya cha karibu kutafuta matibabu kwa utapiamlo wake wa wastani.
“Hali yetu ya kiuchumi sio mbaya sana,” alisema alipofika. “Lakini madaktari waliniambia kwamba ikiwa sitatibu utapiamlo wangu au kula vyakula vyenye nguvu wakati wa ujauzito, watoto wangu pia watazaliwa lishe. Bado, hatuthubutu kuzungumza juu ya hii nyumbani.”
Hadithi yake ni mbali na kipekee nchini Afghanistan, ambapo njaa inaendelea kuharibiwa mamilioni. Kulingana na Programu ya Chakula cha Ulimwenguni ya UN (WFP), wastani wa milioni 15 wa Afghanistan wanahitaji msaada wa chakula ili kuishi. Bado shirika hilo linafadhiliwa sana na haliwezi kukidhi mahitaji yanayokua.
Idadi ya watu wa vijijini na wa kilimo wa Afghanistan inategemea kilimo cha kujikimu. Kwa ufikiaji mdogo wa huduma ya afya na miundombinu dhaifu ya usafirishaji, ukosefu wa chakula na matokeo duni ya kiafya yameenea – haswa kwa wanawake na watoto.
“Nimekuwa nikifanya kazi kuzuia utapiamlo katika mkoa huu kwa karibu miaka mitano,” anasema Dk Esmatullah, mhakiki wa afya anayesimamia mipango ya lishe huko Helmand. “Ujinga ni dereva mkubwa. Katika maeneo ya mbali, mama wengi hawajui jinsi ya kubadilisha lishe yao wakati wa ujauzito, na mara nyingi, kichwa cha kiume cha kaya haelewi suala hilo.”
Hali katika mkoa wa Helmand inaonyesha shida ya kitaifa. Nyumbani kwa karibu watu milioni 1.5, Helmand ni moja wapo ya majimbo makubwa ya Afghanistan. Familia nyingi hutegemea kilimo kidogo, na nyingi haziwezi kumudu gharama ya kusafiri umbali mrefu kufikia huduma ya matibabu.
Takwimu za hivi karibuni zinaonyesha picha mbaya: Mmoja kati ya watoto wanne huko Helmand ana shida ya wastani na utapiamlo mkubwa. Inakadiriwa asilimia 40 ya wanawake wajawazito na wanyonyaji pia wanapata utapiamlo kiasi. Wataalam wanadai shida hiyo kwa uhaba wa chakula, magonjwa ya kuambukiza, na ufahamu mdogo wa mahitaji ya msingi ya lishe.
Uhaba wa wafanyikazi unazidisha majibu. Ingawa karibu watu 2,500 hufanya kazi katika sekta ya afya ya Helmand, ni 310 tu ndio waliojitolea kwa huduma za lishe. Kama matokeo, kesi nyingi za utapiamlo hazitambuliwi au hazijatibiwa. Utafiti wa hivi karibuni uligundua kuwa, kwa wastani, watoto 10 tu na wanawake wanane hupokea msaada wa lishe kila siku katika kliniki katika jimbo lote – sehemu ya wale wanaohitaji.
Helmand ina vituo takriban 159 vya afya, pamoja na hospitali na kliniki za msingi. Lakini umbali mrefu, ukosefu wa magari, na rasilimali ndogo huzuia familia nyingi kuzipata.
Kiwango cha utapiamlo wa papo hapo (GAM) kati ya watoto chini ya miaka mitano huko Helmand ni asilimia 18, ambayo ni juu ya kizingiti muhimu cha Shirika la Afya Duniani la asilimia 15.
Viongozi bado wanajaribu kuleta hali hiyo chini ya udhibiti licha ya ukosefu mkubwa wa rasilimali na mvuto wa hali hiyo, anasema Dk Madinaambaye anafanya kazi katika idara ya lishe ya mama na watoto katika kituo cha afya katika mkoa wa Gereshk wa Helmand.
“Tunatumia mipango ya lishe kusimamia utapiamlo wa wastani wa papo hapo na utapiamlo mkubwa wa papo hapo”, anasema.
Dk Madina anasema wanasambaza virutubisho vya chakula tayari kusimamia mahitaji ya lishe ya watoto chini ya miezi sita na wazee wanaougua utapiamlo wa wastani.
Chakula cha ziada cha kutumia na nafaka za juu pia hutolewa kwa mama wajawazito na wanyonyaji. Pia hufanya mipango ya uhamasishaji juu ya lishe sahihi na huduma ya afya katika vituo vya afya, kulingana na Madina.
“Viwango vya utapiamlo viko juu sana hapa,” anasema Dk Madina. “Inasikitisha moyo wakati wanawake wanatoka maeneo ya mbali na watoto wao, wakitarajia msaada, wakati rasilimali zetu zinabaki kuwa mdogo.”
Ili kupunguza shida, ushirikiano wa sekta na utekelezaji wa mipango kamili ya lishe na msaada ni muhimu, wataalam wanasema.
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
