KUALA LUMPUR, Malaysia, Desemba 23 (IPS) – Maoni yamegawanywa kuhusu mikutano ya kila mwaka ya Umoja wa Mataifa kuhusu hali ya hewa. Wakati wengine wanaona COP30 huko Belém, Brazili, kama inathibitisha kutokuwepo kwao umuhimu, wengine wanaona kama hatua ya mabadiliko katika mapambano ya haki ya hali ya hewa.
Kupunguza kasi
Mazungumzo yaliendelea huko huku shabaha ya 1.5°C ikiteleza kupita kiasi.
Dunia inapozidi kushika kasi kuelekea ongezeko kubwa la joto, mifumo ya ikolojia inaporomoka, na mamilioni kote Kusini mwa Ulimwengu wanakabiliwa na hali zinazozidi kutishia maisha.
Kupanda kwa kina cha bahari, joto kali, ukame na mafuriko kunadhoofisha usalama wa chakula, kuhamishwa kwa jamii na kuzidisha ukosefu wa usawa na hali ya maisha.
Gharama za kiuchumi za majanga ya hali ya hewa zinaongezeka. Gharama za kijamii na kibinadamu zinaendelea kupanda, huku maisha, riziki na mifumo ya ikolojia ikiharibiwa.
Ukali wa fedha na madeni vinafanya mambo kuwa mabaya zaidi. Badala yake, serikali huongeza matumizi ya kijeshi na kutoa ruzuku kwa nishati ya mafuta, na kuongeza kasi ya ongezeko la joto la sayari.
Maslahi ya biashara katika ‘mabadiliko ya kijani’ huzingatia fursa mpya za kutengeneza faida. Kadiri nishati mbadala inavyoongezeka, usambazaji wa nishati huongezeka kadiri mafuta ya visukuku yanavyobadilishwa polepole.
COP wa Ukweli?
Katika hotuba yake ya ufunguzi wa Mkutano wa thelathini wa Wanachama (COP30) huko Belém, mwenyeji wa Rais Luiz Inacio Lula da Silva aliahidi kuwa itakuwa ‘COP ya Ukweli‘.
Aliwataka viongozi wa dunia na serikali kuonyesha ahadi zao kwa kuwasilisha michango yao iliyoamuliwa kitaifa (NDCs) kwa matokeo yake ya Global Mutirão (uhamasishaji wa jamii).
Ingawa haipo rasmi, Merika iliendelea kutatiza mazungumzo ya hali ya hewa kwa kuwahimiza petrostates kupinga juhudi za kupunguza utegemezi wa nishati ya mafuta.
Fahirisi ya Utendaji ya Mabadiliko ya Tabianchi ya COP30 ilifichua ahadi dhaifu za serikali katika kukabiliana na ongezeko la joto la sayari katika kipindi cha miaka 21 iliyopita.
Ripoti yake ilichambua sera za nchi 63 zinazohusika na 90% ya uzalishaji wa gesi chafu duniani (GHG).
Nafasi tatu za juu ziliwekwa wazi kusisitiza kwamba hakuna nchi ambayo imeonyesha nia ya kutosha kufanya hivyo.
Kwa 2025Saudi Arabia ilishika nafasi ya mwisho, huku Marekani, Urusi na Iran zikiwa haziko nyuma. Sera za hivi punde za Trump zimeirudisha Marekani nyuma zaidi.
Wakati huo huo, Ikulu ya White House ilitishia vikwazo na ushuru dhidi ya serikali zinazounga mkono ushuru wa kimataifa wa uzalishaji wa GHG kwa usafirishaji wa kimataifa.
Mpito tu?
COP30 huko Belém iliendelea kushindwa kufikia kile kinachohitajika kwa haraka: kufunga upunguzaji wa hewa chafu, kuondoa nishati ya visukuku, kufidia hasara na uharibifu uliopita, au ufadhili bora wa kukabiliana na hali ya hewa.
COP30 ilipitisha Utaratibu wa Belém kwa Mpito Tu wa Kimataifa – mpya Mpangilio wa UNFCCC kuondokana na mgawanyiko na kutotosheleza kwa juhudi hizo duniani kote.
Hata hivyo, utaratibu huo hauna fedha na mipango ya kulinda wale walioathiriwa na mipango ya decarbonisation. Wala hakuna rasilimali kwa ajili ya ‘kijani viwanda’.
Haki ya hali ya hewa bado inapotoshwa kama njia za kutishia maisha badala ya kuwa ufunguo wa kuishi. Vuguvugu la haki ya hali ya hewa lazima lishawishi umma kuwa ni muhimu kwa maendeleo ya kijamii.
Upungufu wa fedha za hali ya hewa
Lula alitoa wito tena kwa ongezeko la ufadhili wa hali ya hewa kwa Mataifa ya Kusini kufuatia rekodi mbaya tangu mwaka wa 2009 wa Copenhagen COP.
Brazili pia ilizindua Mfuko wa Misitu ya Tropiki ya Milele (TFFF) ili kutoa motisha kwa nchi zinazohifadhi misitu yao. Ingawa ilishindwa kufikia lengo lake la dola bilioni 25, nchi 53 ziliidhinisha TFFF, huku ahadi za Belém zikiwa na jumla ya dola bilioni 6.6.
Belém pia alitoa mpya mapendekezo ya fedha za hali ya hewakatika Mchoro wake wa ‘Baku hadi Belém (B2B) hadi 1.3T’ (USD1.3 trilioni), na ripoti ya Mduara wa Mawaziri wa Fedha wa COP30 (CoFM).
CoFM ilihusisha mawaziri 35 wa fedha wanaowakilisha tatu kwa tano ya watu duniani na utoaji wake wa GHG.
Ahadi ya COP30 kwa “angalau mara tatu“fedha kwa ajili ya kukabiliana na hali ya hewa ya nchi zinazoendelea ifikapo mwaka 2035 ilizuiwa tena na Global North. Maombi ya LDC ya ufadhili wa ruzuku pia yalipuuzwa tena.
Kukuza kujitolea
Mwenyekiti wa COP30 wa Brazil Corrêa do Lago alipendekeza maelewano mbalimbali ili kuhimiza wale waliokatishwa tamaa na michakato ya Umoja wa Mataifa kuchukua hatua za hali ya hewa.
‘Ramani yake ya hiari’ inayopendekezwa ya kuhama kutoka kwa nishati ya kisukuku itajadiliwa katika mkutano wa ‘muungano wa walio tayari’ unaoongozwa na Colombia/Uholanzi mwezi Aprili 2026.
Mchoro mwingine wa hiari wa mwenyekiti wa uhifadhi wa misitu ulifuatia kushindwa kwa makubaliano ya COP30 kulaani ukataji miti kwa lugha kali.
Kupitishwa kwa viashirio 59 vya maelewano kwa Lengo la Kimataifa la Marekebisho kulicheleweshwa na nchi maskini za Kiafrika kutokuwa na uwezo wa kumudu utekelezaji wa haraka. Maelewano yalikuwa kucheleweshwa kwa miaka miwili, inayojulikana kama ‘maono ya Belém-Addis’.
Belém kama hatua ya kugeuza
Kwa mara ya kwanza, Marekani ilikuwa haipo rasmi kwenye Belém COP. Na zaidi ya wajumbe 56,000 waliosajiliwa, mahudhurio ilikuwa ya pili baada ya Dubai, ikiwa na zaidi ya washawishi wa biashara 1,600 waliokuwepo.
COPs hufanya maendeleo polepole kwa kupanua kwa bidii makubaliano ya hatua za hali ya hewa. Belém anaweza kubadilisha mwelekeo wa COPs kutoka mazungumzo hadi mipango, mfano ambao unaweza kutumiwa vibaya au kuendeleza.
Uamuzi wa Mutirão wa Belém (Ajenda ya Kitendo) inazingatia utoajikuchora kutoka kwa ‘jamii nzima’. Malengo yake Muhimu 30 yanayoweza kupimika yalitokana na Uchukuaji Mali wa Kimataifa wa 2023.
Ingawa matokeo ya Belém hayakufikiwa na matarajio mengi, wengi wanakubali Brazili ilifanya vizuri zaidi chini ya hali ngumu. Walakini, haki ya hali ya hewa inakataliwa na kuendelea kuchelewesha kwa masilahi yenye nguvu.
Ingawa sio ‘COP ya Ukweli’ kabisa, ujumuishaji na utekelezaji ambao Lula aliahidi, Belém kinyume slaidi ya nyuma ya COP za hivi majuzi, ambazo Global Kusini lazima ijenge juu kabla haijachelewa.
Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
© Inter Press Service (20251223070525) — Haki Zote Zimehifadhiwa. Chanzo asili: Inter Press Service
